Baş-Boyun Hastalıklarında Robotik Cerrahi

Baş-boyun hastalıkları nelerdir? Bu tür kanserlerin ortak belirtileri var mıdır? Risk faktörleri nelerdir? Baş-boyun kanserlerinin tanısında hangi yöntemlerden faydalanılır? Baş-boyun kanserlerinin tedavisinde hangi yöntemler vardır? Özellikle ameliyat hangi vakalara önerilir? Baş-boyun kanserlerinde robotik cerrahinin yeri nedir? Özellikle hangi kanserlerde robotik cerrahiden faydalanılır? Robotik cerrahinin hastaya ve hekime getirdiği avantajlar nelerdir? Baş-boyun cerrahisi kapsamına giren hastalıklarda kişiler hangi uzmanlara başvurmalılar? Her ameliyat gereken hastaya robotik cerrahi uygulanabilir mi? Baş-boyun kanserlerinin önemi nedir?

Liv Ankara Hastanesi Kulak, Burun, Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Şefik Hoşal baş-boyun hastalıklarını ve baş-boyun cerrahisinde robot yardımıyla yapılan ameliyatları Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

. Baş-boyun hastalıkları nelerdir?
“Baş-boyun hastalıkları, baş-boyun bölgesinde gelişen organların kanserleridir. Bunlar ağızdan başlayarak tüm ağız içi, dudaklar, dil, yanak, diş etleri, boğaz, geniz, gırtlak bölgesini içerir. Tükürük bezi kanserlerine yerleşebilir. Bu bölgelerin cilt kanserleri ve tiroit kanserleri de baş-boyun kanserlerinin içinde yer alır. Küçük bir alan olmasına rağmen yemek yeme, konuşma gibi önemli fonksiyonları, iletişim ve sosyal yaşantıyı sağlayan bir alandır.”

ORTAK BELİRTİLERİ VE RİSK FAKTÖRLERİ

. Bu tür kanserlerin ortak belirtileri var mıdır?
“Genelde geliştiği alandan şikayet gelir. Ağız içi kanserinde herhangi bir ağız içi yara üç haftadan uzun sürüyorsa mutlaka üzerine gidilmelidir. Dilde, yanakta, dudaktaki bu tür yaraların tetkik edilmesi gerekir. Ses kısıklığı, gırtlak kanserinin en önemli bulgularındandır.

Baş-boyun kanserinin vücutta yayılmadan önce ilk gittiği yer boyundaki lenflerdir. Boyundaki şişlikler de odak oluşturduğu için uyanık olunmalıdır. Herhangi bir şikayet üç haftadan uzun sürüyorsa mutlaka tetkik edilmelidir. Türkiye’deki dil kanserleri Avrupa’dakinden farklı seyreder. Özellikle diş protezleri ciddi bir etkendir. Hiç sigara, alkol kullanmayan orta yaşlı kadınlarda dil kanseri görülür. Altta yatan neden ise büyük olasılıkla diş protezleridir.”

. Risk faktörleri nelerdir?
“Ağız, boğaz, gırtlak kanserlerinde en önemli etken sigaradır. Alkol, sigara ile beraber yoğun kullanımında yutak, boğaz ve bademcik kanserinde risk faktörüdür. Fakat bademcik kanserinde özellikle de Batıda son derece farklı bir risk faktörü ortaya çıktı. HPV viral virüsü kadınlarda rahim ağzı kanseri yapan virüsün aynısıdır. Batıda, Amerika’da ve Avrupa’da çok önemli bir ağız kanseri nedenidir. Sigara ve alkolün üzerine çıkmış bir risk faktörüdür.”

Prof. Dr. Ali Şefik Hoşal

TANIDA KULLANILAN YÖNTEMLER

. Baş-boyun kanserlerinin tanısında hangi yöntemlerden faydalanıyorsunuz?
“Temel olarak iyi bir kulak, burun, boğaz muayenesi yapılmalıdır. Bu muayenede de geniz, boğaz, ağız içi, gırtlak bölgelerinin iyi bir şekilde muayenesinin yapılması gerekir. En önemli yöntem, burundan veya ağız içinden girerek yapılan endoskopik yöntemlerdir. Muayeneden sonra da biyopsi alınması gerekir. Biyopsi genel anestezi altında yapılır. Yerine göre endoskopik yöntemlerle yapılır. Ağız içinde gerek yoktur. Ama gırtlakta ve genizde endoskopik yöntem kullanılır.”

. Baş-boyun kanserlerinin tedavisinde hangi yöntemler vardır? Özellikle ameliyatı hangi vakalara öneriyorsunuz?
“Üç temel tedavi yöntemi vardır. Bunlardan en önemlisi cerrahi tedavidir. Radyoterapi bazen tek başına bazen ek olarak uygulanabilir. Ek olarak kemoterapi de tedavide kullanılabilir. Ama özellikle ağız ve dil kanserlerinde temel tedavi cerrahidir. Gırtlak kanserlerinde erken evrede radyoterapi veya cerrahi aynı sonuçları verir. Geniz kanserlerinde radyoterapi ise bölgeye göre değişir.”

ERKEN EVRE KANSERLERDE ROBOTİK CERRAHİ

. Baş-boyun kanserlerinde robotik cerrahinin yeri nedir? Özellikle hangi kanserlerde robotik cerrahiden faydalanılır?
“Robotik cerrahi 2005’ten sonra gündeme geldi. 2010’dan itibaren Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi’nin onayı ile baş-boyun kanserlerinin tedavisinde kullanılmaya başlandı. Son 5-6 yıldır artarak kullanılmaktadır. Sonuçları da başarılıdır. Erken evre kanserlerde özellikle boğaz, yutak, bademcik, dil kökü ve gırtlağın üst kısmındaki bölgelerin kanserlerinde ciddi yardımcı metottur. Robot yardımlı bir cerrahidir. Şuanda cerrahinin geldiği en son noktadır. Ağız içinden endoskoplar yerleştirilir. Gırtlak veya yutak bölgesinde endoskopların yardımıyla görüntü sağlanır. Özel ağız aparatlarıyla özellikle bademcik ve dil kökü kanserlerinde kullanılır. Dil kökü cerrahisinde önceden hastanın çenesinin alınması ve açılması gerekirdi. Hasta uzun süre hastanede yatar ve yutma zorluğu yaşardı. Bazı ciddi problemler oluşurdu. Bunlar artık robotik cerrahi ile ağız içinden yapılmaktadır. Hayat konforunu arttırıcı büyük bir yöntemdir. Ama erken safhada yakalanması gerekir. Hastalık biraz ilerlediğinde bu yöntem yapılamaz.”

HASTA GÜNLÜK YAŞAMINA KISA SÜREDE DÖNÜYOR

. Robotik cerrahinin hastaya ve hekime getirdiği avantajlar nelerdir?
“Robotik cerrahi özellikle çene açılması ve kesiği gibi yüzde iz bırakacak durumlardan uzak tutar. Baş-boyun kanseri ameliyatları 8-10 saat süren uzun ve zor cerrahilerdir. Hekim de yorulur. Dar alanda, zor çalışılır. El titremesi söz konusudur. Ama robotik cerrahide hekim konsola oturur ve robotu kontrol eder. Yorulma, el titremesi daha az olur. Yüksek çözünürlüğü olan kameralarla üç boyutlu, 16 kat büyütme imkanı sağlayan görüntülerle damar ve sinirleri görme şansı daha fazladır. Hastanede kalış süresi azalır. Hastanın günlük yaşama dönüş süresi kısalır. Yemek yeme, konuşma ve yutma fonksiyonları daha çabuk başlar.”

. Robotik cerrahi ile yapılan baş-boyun kanserlerinin tedavi sonuçları değerlendirildiğinde ortaya nasıl bir durum çıkıyor?
“Robotik cerrahi ilk çıktığında biraz şüphe ile bakıldı. Fakat son beş yıldaki kullanım alanı ve vaka sayıları tüm dünyada arttıkça klasik yöntemlerle yapılan tedavilere benzer sonuçlar alındı. Alternatif olarak uygulanabilecek kemo-radyoterapi denilen cerrahi dışı yöntemlerle aynı düzeyde tedavi sonuçları elde edilmektedir. Ancak bunlar erken evrede olursa söz konusudur.”

‘‘KULAK, BURUN, BOĞAZ HEKİMLERİNE GİDİLMELİ’’

. Baş-boyun cerrahisi kapsamına giren hastalıklarda kişiler hangi uzmanlara başvurmalılar?
“Türkiye’de bu işle kulak, burun, boğaz uzmanları uğraşır. Amerika’da kulak, burun, boğaz uzmanları ve bazı genel cerrahlar; Avrupa’da ise ağız, çene cerrahları bu alanla uğraşırlar. Türkiye’de ise diş hekimlerinin böyle bir yetkisi yoktur. Esas olarak kulak, burun, boğaz hekimlerine gidilmesi gerekir.”

. Her kulak, burun, boğaz hekimi baş-boyun cerrahisinde uzmanlaşmış mıdır?
“Kulak, burun, boğaz uzmanlarının çok düşük bir kısmı bu işle uğraşır. Çünkü diğer kulak, burun, boğaz alanlarına göre zor bir bölge olduğu için orada da ayrı bir uzmanlaşma alanı gerekir. Çünkü uzun süreli ameliyatlar, hasta takipleri yoğun olduğu için pek tercih edilmez.”

. Baş, Boyun Kanserleri Derneği ile söz konusu alanda yoğunlaşmış uzmanlara ulaşmak mümkün mü?
“Kulak, burun, boğaz uzmanları dışında radyoterapist ve medikal onkologlar, patoloji ve radyoloji gibi bölümler de bu derneğin bünyesindedir. Ama hastaya ilk teşhisi koyan kulak, burun, boğaz uzmanlarıdır.”

. Her ameliyat gereken hastaya robotik cerrahi uygulanabilir mi?
“Kanserin erken evrede olması önemlidir. Bademcik, dil kökü kanseri gibi tümörlerde robotik cerrahi kullanılabilir. Hastanın çene açıklığı yeterli olmalıdır. Her hastaya uygulanması doğru değildir. Ayrıca bir eğitim süreci gerektirir. Maliyeti de vardır. Bunlar ciddi zorluklar oluşturmaktadır. Bir eğitim programı gerekir.”

“BAŞ-BOYUN KANSERLERİ ÖNLENEBİLİR’’

. Robotik cerrahide özellikle de baş-boyun kanserlerinin cerrahisi için yurtdışından Türkiye’ye gelen hastaların durumu nedir?
“Türkiye’deki baş-boyun cerrahisi, Batıdaki baş-boyun cerrahisinden geri kalır değildir. Bu işle uğraşan Ankara, Bursa, İstanbul, İzmir, Adana, Samsun gibi büyük merkezlerde hekimlerimiz vardır. Birçok şehrimizde baş-boyun kanser tedavisi başarıyla uygulanan bir yöntemdir. Bu sene Avrupa Baş-Boyun Kanserleri Toplantısı Nisan ayında İstanbul’da yapılacak. Avrupa’dan, Kore’den, Arjantin’den kısacası dünyanın her yerinden hekimler katılacak.”

. Yurtdışından tedavi olmak için gelen hastalar daha çok hangi ülkelerden geliyor?
“Kendi hastanemiz için Ortadoğu ülkelerinden, doğu ülkelerinden, doğu Avrupa ülkelerinden hastalar gelmektedir.”

. Baş-boyun kanserlerinin önemi nedir?
“Baş-boyun kanserleri önlenebilir. Sigara en önemli etkenlerden birisidir. Baş-boyun kanserinin etkisini ortadan kaldırmak için yaşam tarzının düzenlenmesi gerekir. Böylece bu kanserlerden uzak durma şansı oldukça yükselir.”