Çocuğunuza En Uygun Spor Hangisi?

Spor neden gereklidir? Çocuğa en uygun spor hangisidir? Ne düzeyde spor? Kızlar için farklı mı düşünmeli? Ya yetişkinler? Bu soruları ayrıntılarıyla Anadolu Sağlık Merkezi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı ve Spor Hekimliği Doçenti Dr. Tolga Aydoğ yanıtladı.

Yapılan büyük çalışmalar, sporu günümüzde sadece yetişkinlerin değil, 7’den 77’ye herkesin yapması gerektiği konusunda çok net bilgiler sunuyor, diyor Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı ve Spor Hekimliği Doçenti Dr. Tolga Aydoğ. İşte bu nedenle sadece yetişkinlerin bazı hastalıklarını tedavi etmek için değil başta şeker, tansiyon, şişmanlık, koroner arter hastalıkları, osteoporoz gibi hastalıklardan korunmak ve bunlara bağlı görülebilen erken ölümlerin önüne geçmek için de sporu öneriyor. Sporun yaşamın bir parçası haline gelmesi için de küçük yaşlarda başlanması gerekliliğine dikkat çekiyor. Her geçen gün televizyon, bilgisayar, internet başında daha çok vakit geçiren çocukları sokağa ve spora yönlendirilmesini öneren Doç. Dr. Aydoğ, ailelerin “Çocuğuma en uygun spor hangisi?” sorusuna ışık tutacak yanıtları da içeren şu bilgileri veriyor:

Hangi Spor?
“Bu sorunun cevabı ailelerin spora bakışı ile çok ilgili. Öncelikle çocuğun isteği çok önemli, çocuk bir spor dalına bağlanıp kalmak mı istiyor? Yoksa bir takım sporları denemek mi? Biz bu amaçlar için ne kadar vakit ve para harcamayı düşünüyoruz? Çocuğunuzu çalıştıran antrenörün amacı ne? Sizin amacınız ile örtüşüyor mu? Çocuğunuz spor yaparken eğleniyor mu? Spor yapacağı günleri iple mi çekiyor yoksa sizin zorunuzla mı gidiyor? Spor yaptığı salon, saha ya da havuz s uygun mu? Aslında doğru spor seçimi biz hekimlerin önerilerine değil ailelerin bu sorulara vereceği yanıtlara bağlı. Çocuğumuzun ilerleyen yaşlarda spor yapmasını arzuluyorsak, öncelikle spordan keyif almaları gerekir. Tabii ki seçilecek sporun çocuğun yaşına, cinsiyetine, yeteneğine ve daha da önemlisi fizyolojik yaşına uygun olması gerekir. Çocuklar kronolojik (takvimsel) yaşlarına göre aynı olsa da, kendi fiziksel, beyinsel ve olgunlaşma düzeyine göre farklı oranlarda gelişir ve büyür. Biliriz ki ufak yaşlarda 3-5 ayın bile önemi vardır, çocuğun gelişiminde.”

Ne düzeyde spor?
Uygun sporlara uygun dönemlerde başlayan çocukların her geçen gün sportif becerilerini daha çok geliştireceğini söyleyen Doç. Aydoğ, ailelerin “Çocuğumuzun ne düzeyde spor yapmasına izin vermeliyiz?” sorusunu ise şöyle yanıtlıyor: “Burada karar çocuğun, ailenin ve antrenörün tutumuna bağlı olarak şekillenir. Çocuğun gerçekten yarışmacı olmak isteyip istememesi, antrenörün çocuklara karşı tutumu, kuralları uygulayıp uygulamadığı, onlara doğru alışkanlıklar vermek için çabalayıp çabalamadığı (kazanmayı her şeyin üstünde tutması gibi) göz önüne alınmalıdır. Tabii ki bir takıma üye olmak çocuğu çok olumlu yönde etkileyecektir. Ama aslında çocuğun ve ailesinin sadece sporcu olmak için çabalamaması, birçok yönünü geliştirmek için uğraşması gerekir. Bunun için çocuk öncelikle okuldan uzaklaşmamalı ve arkadaşları ile beraber sinema, tiyatro, müzik gibi sosyal faaliyetlere de katılmaya çalışmalıdır.”

Kızlar için farklı mı düşünmeli?
Doç. Aydoğ kızlar için de yukarıda belirtilen kuralların geçerli olduğunu hatırlatıyor. Kızlardaki önemli farkı ise “bebeklik dönemi sonrası tüm evrelerin kızlarda daha hızlı oluşmasıdır. Bu kızların daha erken dönemde yarışmacı sporcu olmalarına olanak sağlar” diye özetliyor. Peki, sportif faaliyetlere katılmak istemeyen kızlar için ne yapmalıdır? İşte Doç. Aydoğ’un yanıtı: “Yapılacak en güzel şey onları da olabildiklerince aktif olmaya özendirmelidir. İlla spor kulüpleri ya da okullarına gitmeleri gerekmez, okulun izcilik, folklor, yön bulma gibi aktiviteleri var ise oralara yönlendirmek iyi bir çözüm olacaktır.”

Aşırı antrenman mı asla!
Aşırı yüklenmelerin çocukların sadece kas-iskelet sistemini değil tüm sistemlerini olumsuz etkileyebileceğini anlatan Doç. Aydoğ, “Aşırı yüklenme, özellikle kas-iskelet birleşim yerleri, büyüme kıkırdakları ve büyüme plaklarını olumsuz etkilenebilir. Büyüme kıkırdakları ve plaklarının kapanması 8-24 yaş arasında devam etmektedir ve bu büyüme belirli bir sıra dâhilinde olur” diyor. Örnek olarak topukta büyüme plağı 8-10, dizde büyüme plakları 13-15, kalça etrafı ise 18-25 yaşlarında kapanıyor ve bu yaşlarda bu bölgeler yaralanmaya duyarlı oluyor. Doç. Aydoğ, spor yapmayı düşünen çocuk ya da yetişkinin aşağıdaki soruların hepsine olumsuz yanıt vermesi gerekliliğinin altını çiziyor:

1. Hekiminiz size kalbinizde bir sorun olduğunu söyledi mi?
2. Fiziksel aktivite sırasında hiç göğüs ağrısı hissettiniz mi?
3. Geçen ay içinde istirahat durumundayken göğüs ağrısı hissettiniz mi?
4. Baş dönmesi ya da bilinç kaybı nedeniyle dengenizi kaybettiğiniz oldu mu?
5. Fiziksel aktivitenizi değiştirdiğiniz zaman eklem ya da kemik ağrınız oluyor mu?
6. Yakın zamanda tansiyon ya da kalp için ilaç kullanmanız gerekti mi?
7. Aile yakınlarınızdan herhangi biri 50 yaşından önce kalp hastalığından ya da nedenini bilemediğiniz bir nedenden öldü mü?
8. Halen kalp hastalığı veya yüksek tansiyonu olan biri var mı?

Peki, biz yetişkinler?
Genç yetişkinlerin spor tercihini belirleyen en önemli faktör onların sosyalleşmesine olanak sağlayacak şık, spor merkezleridir. Ama yaşın artması ile asıl önemli olanın egzersiz olduğu düşüncesi benimsenir. Bu anlamda eve ya da işe yakın fiziki şartları uygun iyi spor merkezi bu ihtiyacı fazlası ile karşılayabilir. Bunun yanında dışarıda yapılabilecek sportif olanaklar yaratmaya çalışmalıdır, yürüyüş, doğa gezileri, bisiklet sürme, golf ve tenis en iyi örneklerdir. Haftanın 5 günü 30 dakika orta düzeyde ya da 3 günü 20 dakika aerobik egzersize ilaveten haftanın 2 günü kuvvetlendirme egzersizleri yapılmalıdır. Burada da sağlıklı ilgili önerileri göz önüne almak gerekir.Seçilen egzersiz programına birden değil yavaş artırarak başlamak ve devam etmek temel bir kuraldır.

Adölesanda kuvvet antrenmanı güvenli midir?
Bu sorunun kesin cevabı evet, güvenlidir. Seçilecek ağırlık için ise 7-10 kez kaldırılabilen ağırlık sınırlaması yapmak gerekir.

Çocuklarda terleme yetişkinlerden farklı mıdır?
7-10º altı ve 40º üstü sıcaklıkta çalışılmadığı sürece belirgin sorun yaşanmaz. Aslında çocuklar daha fazla terleme bezi içermelerine rağmen, terleme kapasiteleri yetişkinlerin % 40’ıdır. Bu durum normal aralıkta çalışırken belirgin sorun yaratmaz.

Takvim yaşına göre spor
Spor tercihlerinde aşağıda her ne kadar takvim yaşına göre bir değerlendirme yapılsa da fizyolojik yaşta mutlaka göz önüne alınmalıdır.

2–3 Yaş
Sadece koşma, yakalama, zıplama gibi temel hareketleri yapabilirler. Dolayısı ile aile bireyleri ve arkadaşları ile oyunları seçmelidir aileler. Bu amaçla bahçede koşma, yürüme, dans etme, suda gözetim altında oynama ve ciddi deneyimli kişiler eşliğinde jimnastik seçilebilir.

4–6 Yaş
Dans etme, yüzme, jimnastik, ip atlama, elim sende, sek sek, üç tekerlekli bisiklete binmeyi yapabilirler. Bu yaşta çok deneyimli kişiler eşliğinde yüzme ve jimnastik başlanılabilir. Altı yaşından sonra çocuklarda güvenli ve kontrollü hareket yapma yeteneği gelişir ve spor tercihleri yavaş yavaş oluşmaya başlar.

7–10 Yaş
Jimnastik, yüzme, futbol, basketbol, voleybol, hentbol, bisiklet, tenis yüzme gibi sporlarla ilgili temel eğitime ve bunların birleşimini içeren sporlara başlayabilirler. Eğer çocuk sadece basketbol oynanan bir spor kulübüne gidiyorsa, çocuğa basketbolun tüm detayları yavaş yavaş verilmeye çalışılır. Ama asıl yapılması gereken çocuklara tüm toplu sporları içeren oyunlar oynatıp, onların el-göz ve hareket koordinasyonunun geliştirmesini sağlamaktır.

10 Yaş SONRASI
Daha önceki yaşlarda başladıkları sporları daha organize olarak yapmaya devam ederken, atletizm, güreş ve küreğe başlayabilirler. Birkaç yıl sonra ise boks, tekvando, karateye başlamak uygundur. Bu sporlara daha erken de başlanabilir, ama yine direk bu sporlara değil onların alt yapısını oluşturacak esneklik, denge ve koordinasyonlarını geliştirecek temel hareketleri içeren bir antrenman uygundur.

Önce kontrol
Spora başlamadan önce bir hastalığı olduğunu bilenlerin (çocuk-yaşlı ayırmaksızın), bir takım açıklayamadıkları şikayetleri olanların, yakın zamanda spor yapmamış 45 yaşından büyük erkek ve 55 yaşından büyük kadınların spora engel bir durumu olup olmadığını anlamak için donanımlı bir sağlık kuruluşuna başvurması gerekir.

Kardiovasküler sistem
Bu konudaki en önemli soru çocuklarımızın kalbi yoğun bir egzersiz yapmaya uygun mu? Ya da çocuklar yoğun geçen antrenmanlara bağlı erişkin yaşta sorun yaşarlar mı? Bu soruların cevabı kesinlikle hayırdır. Düşük tempolu ama uzun süreli sporlara (yüzme, koşu) katılım çocukların kardiovasküler sistemini geliştirir. Bu gelişim onlarda patolojik bir süreci başlatmaz.

Kaynak: Anadolu Sağlık Merkezi web sitesi
(www.anadolusaglik.org)