Erkeklerde Kısırlığa Neden Olan Faktörler ve Tedavi Yöntemleri

Erkeklerde kısırlığın nedenlerini, çözümlerini ve erkek kısırlığının tedavisindeki gelişmeleri İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Üroloji Uzmanı Op. Dr. Osman Ceylan, Sağlığım İçin Herşey'e anlattı. 

. Erkeklerde kısırlığın oranı nedir? Erkeklerde kısırlık giderek artıyor mu?

‘‘Erkek kısırlığı yaklaşık yüzde 40 oranındadır. Kadınlarda bu oran daha fazladır. Son zamanlarda sperm sayılarında ve spermin kalitesinde giderek azalma görülmektedir. Bunun sebeplerinin çevresel etkiler mi, kullanılan ilaçlar mı ya da gıda maddelerinin içindeki katkı maddeleri mi olduğu tam bilinmemektedir.’’

. Sigara ve alkolün erkeklerin üreme sağlığı üzerindeki etkisi nedir?

‘‘Sigara, spermleri hareketinden morfolojisini kadar çok kötü etkilemektedir. Çocuk isteyen çiftler mutlaka sigarayı bırakmalıdırlar. Alkol de karaciğerden detoksik edildiği için testosteron ve östrojen dengesini değiştirebilmekte ve kandaki östrojen seviyesini arttırdığı için de spermatogenezi bozmaktadır. Fazla miktarda alkol tüketimi kilo alımına yol açar ki bu da yağlı dokudaki testosteron ve östrojen oranını değiştirir. 1/10 olan oranı değiştirdiği için de testosteron miktarı azalır ve spermatogenez çok bozulur.’’

HANGİ GENETİK HASTALIKLAR KISIRLIĞA NEDEN OLUYOR? 

. En çok hangi genetik hastalıklar erkeklerin çocuk sahibi olmasını engeller?

‘‘Tüm infertile vakalar içerisinde erkeklerdeki genetik hastalık bulunma oranı yaklaşık yüzde 4’tür. Bunların içerisinde en bilinenleri X kromozomunun bir tanesinin fazla olması (klinefelter sendromu)dır. Normalde 46 olması gerekirken 47 kromozom olmasıdır. 47 kromozom olması erkeklerde kadınlara yönelik şekil bozukluğuna yol açar. Bunlar kıllanmada azalma, bazen göğüslerde büyüme, yağlanma, kol ve bacakların uzun olması ve agresif olmadır. Genelde yüzde 99’unun ejakülatlarında sperm çıkmaz. Bazen klinefelterlerin mozaik tipleri vardır; mesela 50 hücrenin 45 tanesi 47 kromozomdur 5 tanesi 46 kromozomdur. Bunlarda hem ejakülatta hem de TS yapıldığında mutlaka sperm bulunur. Bunun dışında Y kromozomunun uzun kolu üzerinde spermatogenezi kodladığını düşündüğümüz bazı bölgeler vardır. Eğer bu bölgelerin bazılarında kayıp bölgeler varsa, kayıp olan bölgeye göre sperm çıkabilir ya da çıkmayabilir. Ayrıca kallmann sendromu ve kistik fibrozis de infertilite nedenidir. Daha nadir görüken spermlerin kuyruğundaki kolların, ince ultramikroskopik bölümlerin olmadığı veya çok kısa olan bölümlerin olduğu zaman da spermler hiç hareket edemez. Sperm (canlı hücre) vardır ama hareket edemediği için spontan gebe kalma şansları hemen hemen hiç yoktur.’’

KISIRLIĞA YOL AÇAN DİĞER FAKTÖRLER

. Erkeklerde kısırlığa yol açan başka hangi faktörler vardır?

‘‘Cerrahi olarak testise bir müdahale yapmışsak sperm kanallarını tıkamış olabiliriz ya da yaptığımız işlem esnasında daralma olmuş olabilir. Ya da geçirilmiş bir epididim enfeksiyonu, bir tüberküloz ya da cinsel yolla bulaşan hastalıklar sebebiyle sperm kanalları çok ince olduğu için tıkanmış olabilir. Bunlar çok güzel vakalardır. Çünkü sperm vardır ama dışarı çıkmıyordur. Ya da hasta mesane boynu cerrahisi geçirmiş olabilir. Yani prostat o yaşlarda olmaz ama küçük prostat olabilir. İdrarını yapamazsa hasta cerrahi olarak düzeltilir ama o zaman da sperm geri kaçar; dışarı çıkmadığı için spontan çocuk sahibi olmaları çok zordur. Ya da konjenital olarak sperm kanalları yoktur. Vezikoseminalis sıvısı yoktur. Bazen bu hastalarda aynı tarafın böbrekleri de olmayabilir ve bu özel bir sendromdur. Bunlarda da dışarı sperm çıkmaz. O zaman mutlaka cerrahi yöntemlerle sperm elde ederiz ve onları tüp bebekte laboratuvara vererek orada kendileri kullanırlar.’’

MİKRO TESE NASIL BİR YÖNTEM?

. Sperm elde etmek için yapılan Mikro TESE nasıl bir yöntemdir? Ağrılı bir işlem midir? Anestezi altında mı yapılır? Hastanede kalmayı gerektirir mi?

‘‘Mikro TESE yönteminde testislerdeki tubuluslar (borucuklar) büyütülerek uygun olan doku alınır. Geriye kalan dokular testosteron ya da gerekirse sperm yapacağı için hastaya eksik bırakmamak amacıyla mikro TESE yapılır. Mikroskop altında uygun dokular ve daha az alınarak fazla miktarda sperm elde etmeye çalışılır. Ağrılı bir işlem olduğu için genel ya da spinal anestezi altında yapılır. Çünkü testisin çevresindeki dokular karın zarının devamıdır ve hasta sanki karnından ameliyat olmuş gibi ameliyat sonrası dönemde ağrı hisseder. Hastanın işlem sırasında hareket etmemesi de  gerekir. Çünkü küçük bir hareket mikroskobun altında hastanın yer değiştirmesi anlamına gelebilir. Mikro TESE yöntemi genelde günübirlik cerrahidir. Eğer hastanın yaşı ya da hastalığı yoksa 2-4 saat sonunda taburcu edilir.’’

SPERM ARAMA TETKİKLERİ

. Bir erkekte hiç sperm olmadığı başka hangi tetkiklerle ortaya çıkarılır?

‘‘İlk başta mutlaka arka arkaya sperm testi (spermiogram) yapılır. Çünkü bazen bir ejakülatta sperm çıkabilir; arkasından bir hafta sonra hastadan ikinci bir ejakülat alındığında sıfır çıkar. Eğer  bunlarda sperm yakalanabilirse hasta cerrahiden de kurtulmuş olur. Arka arkaya alınan her iki örnekte de sperm yoksa mutlaka hormon analizi istenir. Arkasından genetiklerine ve hormonlarına bakılır. Bazen hastalarda FSH ve LH hormonları hipofiz bezinden çok salgılanmaz. Bunlar salgılanmayınca hem testislerde testosteron üretimi olmaz hem de spermatogenez olmaz. Eğer FSH ve LH hormonu sıfıra yakınsa belli miktarda hormonlar yerine konularak bazen üç ay bazen bir sene sonra spontan gebelik elde edecek kadar sperm elde edilebilir.’’

SPERM DONDURMA

. Erkek kısırlığının tedavisinde gelişmeler nelerdir? Sperm dondurma nasıl bir yöntemdir? 

‘‘Onkolojik hastalıklar artıyor ve genç nüfusta testis tümörleri görülüyor. Ya da hemotolojik hastalıklar sebebiyle erkek hastaların erken dönemde kemoterapi görmesi gerekiyor. Kemoterapi görmeden önce eğer hasta örnek verebilecek düzeydeyse ya da sperm elde edilebilecek yaştaysa onkologlardan hastalarını bizlere yönlendirip spermlerini dondurmalarını öneriyoruz. Çünkü hasta tedavi olduktan sonra evleneceğim çocuğum olur mu, derdine düşmeye başlıyor. Onun için eğer elimizde donmuş yeteri kadar sperm olursa bu hastalar tedavilerinden sonra çocuk sahibi olabilirler. Dondurulan spermler yasal olarak beş yıl saklanabiliyor. Bu süre dilekçe ile uzatılabiliyor.’’