Mesleki Bel Ve Boyun Ağrılarından Nasıl Korunmalı?

Türkiye’de ve dünyada  “İş Sağlığı Ve Güvenliği Haftası” nedeniyle düzenlenen etkinlikler çerçevesinde İstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi Sorumlu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Emel Özcan toplumu bilgilendirmek amacıyla bir açıklama yaptı.

Prof. Dr. Emel Özcan, “İş yerinde ağırlık kaldırma, taşıma, vücudun kötü pozisyonda kullanımı, tekrarlamalı, zorlamalı hareketler gibi çeşitli risklere maruz kalmaya ve çalışana uygun olmayan araç gereç kullanımı ve ortama bağlı olarak gelişen kas iskelet hastalıkları çalışanların yaygın sağlık sorunudur” dedi.

Bu sorunların işe bağlı olarak oluşmaları halinde Mesleki Kas İskelet Hastalıkları (MKİH)  olarak adlandırıldıklarını belirten Prof. Dr. Özcan, en çok beli, boynu ve üst uzuvları tuttuğunu vurguladı.

Ağrı ve hareket kısıtlığı ile seyrederek sakat bırakabilen MKİH iş ile ilgili sakatlığın ve erken emekliliklerin en önde gelen nedeni olduğunu hatırlatan Prof. Özcan şöyle konuştu:

“Sadece çalışanı ve yakınlarını etkilemekle kalmaz, iş verimliliğini azaltarak, iş günü kayıplarına ve sigorta tazminat ödemelerine neden olarak işvereni ve ülke ekonomisini de olumsuz etkiler.

Çalışanlarda mesleki hastalıklar arasında maliyeti en yüksek hastalıklardandır.  ABD’nde Ulusal Bilimler Akademisi (National Academy of Sciences)   MKİH için 1999’da yapılan toplam harcamanın, 1 trilyon ABD Doları aştığını bildirmektedir. Başlıca MKİH,  bel ağrısı ve boyun ve üst uzuv hastalıklarıdır (omuz, dirsek, el bileği ve eller).”

Prof. Dr. Emel Özcan, kas iskelet ağrılarıyla ilgili soruları yanıtladı.

. Mesleki bel ağrısı için kimler risk altında?  
“Mesleki bel ağrısı için tüm çalışanlar risk altında olmakla birlikte elle taşıma işleri olarak ta adlandırılan ağırlık kaldırma, indirme, taşıma, öne eğilme ve dönme gibi fiziksel aktivitelerle bedensel  çalışılanlar öncelikle yüksek risk altındadır.

İmalat fabrikalarında, hizmet, temizlik  ve ulaşım sektöründe ve sağlık sektöründe çalışanlar gibi. Bu endüstriler yanında, son yıllarda ofis çalışanları ve bilgisayar kullananlarda sedanter yaşam ve diğer riskler nedeniyle işe bağlı bel ağrısı için risk grubuna dahil edilmiştir.
Tazminat ödenmesini gerektiren sakatlayıcı bel ağrısı en sıklıkla makine operatörleri, kamyon sürücüleri ve sağlık bakım personelinde görülür.”

. Mesleki boyun ve üst uzuv hastalıkları için kimler risk altında?

“Birikimli Hareket Hastalıkları olarak da adlandırılan bu hastalıklar öncelikle endüstride tekrarlamalı hareketlerle çalışan montaj işçilerini, konfeksiyon, gıda ve hizmet sektöründe  çalışanları, kasiyerleri, posta çalışanlarını ve  müzisyenler, sporcular ve  diş hekimleri gibi bazı  meslek guruplarını etkiler.

İş yerlerinde bilgisayar kullanımının hızla artması ile birlikte bilgisayar kullananlarda boyun ve üst uzuv   hastalıkları ve bel ağrısı için yüksek risk altındadır.”

. Mesleki Kas İskelet Hastalıkları (MKİH) için risk etkenleri nelerdir?
“MKİH’nın oluşumunda fiziksel, ergonomik ve psikososyal  risklerin rolü kanıtlanmıştır. . Başlıca riskler belin ve vücudun  yanlış pozisyonlarda kullanımı,  tekrar tekrar yapılan hereketler, zorlamalı ve aşırı güç harcamalı  hareketler, uzun süreli aynı pozisyonda çalışma, titreşim ve  lokalize temasa bağlı streslerdir.

Örneğin bel fıtığının oluşmasında dizleri bükmeden öne eğilmek,  ağırlık kaldırmak,  çalışırken kambur pozisyonda oturmak önemli bir etkenlerdir. Bu hareket gövdeyi döndürme ile birlikte yapıldığında risk daha da artmaktadır.

İş memnuniyetsizliği, monotonluğu, yetersiz amir ve iş arkadaşı desteği, ağır iş yükü, sorumluluğu ve baskısı altında çalışma ve yetersiz iş organizasyonu gibi psikososyal etkenlerin de rol oynadığı gösterilmiştir.

Hareketsizliğe bağlı kondisyon yetmezliği önemli kişisel risk etkenidir. Ayrıca yaşlanma,  aşırı kilo ve sigara kullanım gibi kişisel risk etkenlerini de göz önüne almak gerekir.”

. Mesleki Kas İskelet Hastalıkları’ndan korunmak mümkün mü?
“Erken tanı konup, uygun tedavi edilmediklerinde yerleşerek sakatlıklara neden olduklarında,  MKİH’nın tedavileri çok zor ve pahalıdır. Oysa korunmak büyük ölçüde mümkündür. Bu hastalıkların en önemli özelliklerinden bir engellenebilir olmalarıdır.

Çalışanlarda bel ve boyun ağrıları, hastalıklar, risk etkenleri, korunma ve ergonomi, vücudun doğru pozisyonlarda kullanımı ve kullanılan araç, gereç ve iş ortamını kendine göre düzenleme ve egzersizler hakkında bilgilendirmeyi kapsayan ergonomi eğitimi ve ergonomik iyileştirmeler ile engellenebilmektedir. Ergonomi iyileştirmeyi ve erken işe dönüşü de kolaylaştırmaktadır.”

. Ergonomi Nedir?
“Yunanca ‘ergon; iş, çalışma’ ve ‘nomos; yasa’ sözcüklerinin birleştirilmesiyle oluşmuş ergonomi sözcüğü çalışma bilimi, iş yasaları  anlamına gelir. Ergonomi işi çalışana uygun hale getirmedir. Daha geniş tanımla insan, ekipman ve çevre etkileşimiyle ortaya çıkabilecek fiziksel ve psikososyal sorunları azaltarak, çalışanın sağlık ve güvenliğini iyileştirmeyi ve iş performansını artırmayı amaçlar. Ergonomi verimliliğin önündeki engelleri kaldırır.

Ergonomi ile engellenebilen  sorunların en önemlisi  kas iskelet hastalıklarıdır. Ergonomi mühendislik, tıp, işletme, iktisat gibi birçok bilimle ilgili olan multidisipliner bir bilimdir.”

. Ergonominin etkinliği nedir?
“Yerleşmiş mesleki bel ağrılı hastanın tedavisi için 8-12 hafta gibi uzun süreli ve maliyeti 5000- 8000 ABD Doları olan çok disiplinli tedavi programlarına, işe döndürme programlarına  gereksinim vardır.

Bu tedavi programları maalesef ülkemizde yoktur. Bilgisayarlarla ilgili yaralanma ve hastalıkların neden olduğu ortalama harcama vaka başına 6000-35 000 ABD Doları arasında değişmektedir. Oysa korunma ve ergonomi en etkin ve ucuz yöntemdir.

Çalışanın ergonomi eğitimi ve iş istasyonunda ergonomik düzenlemeleri ve egzersizleri kapsayan ergonomi programlarının  kas iskelet hastalıklarının sıklığını, tıbbi harcamaları, iş günü kaybı,sigorta tazminat ödemelerini azaltmada ve işe dönüşü hızlandırmada etkili oldukları  bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır.

Endüstride farklı iş kollarında ergonomi eğitimi ve ergonomik  iyileştirmeleri  kapsayan programların  uygulanması  ile korunma için harcanan her bir doların tasarruf olarak geri dönüşünün 2000 dolara kadar ulaştığı saptanmıştır.”