Disfaji (Yutma Güçlüğü)

Disfaji; yutma güçlüğü demektir. Katı veya sıvı gıdaların yutulmasında sorun yaşanır. Yutma güçlüğü bazen katı gıdaların bazen de sıvı gıdaların, bazen ikisinde yutulması sırasında ortaya çıkar. Yutma işlemi ağız, dil, damak, yutak ve yemek borusunu içine alan organların müşterek çalışmalarıyla ortaya çıkan bir işlemdir. Bu organların herhangi birini veya birden fazlasını etkileyen hastalıkları olan her insanda yutma güçlüğü görülebilir.  Emsey Hospital’dan KBB Baş ve Boyun Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Suat Turgut konuyla ilgili görüşlerini aktarıyor.

YUTMA GÜÇLÜĞÜNÜN NEDENLERİ

Yutma faaliyetine katılan organların; enfeksiyon, tümöral, metabolik, nörolojik, doğumsal ve diğer nedenlerle fonksiyonlarının bozulması yutma güçlüğü oluşturur.

Ağız, diş, dil, bademciklerin ve yutağın iltihaplarında yutma güçlüğü vardır ve ağrılıdır. Farenjit, tonsillit, diş ve dil apsesi gibi enfeksiyon durumlarında yutarken ciddi şekilde ağrı hissedilir.

Ağız ve yutak bölgesindeki aftlar (küçük yaralar) boğazda bazen kulağa vuran ağrı yaparak yutma güçlüğüne neden olabilir. Beyin ve sinir sistemi hastalıklarında yutak ve yemek borusundaki kasların çalışmasında sorun oluşur ve sıvı gıdaları yutmada zorluk meydana gelir.

Doğumsal ve edinilmiş kas hastalıkları yutma güçlüğüne neden olurlar. Bu hastalıklarda yutma güçlüğü ile beraber tükürük ve gıdaların hava yoluna kaçması sonucu öksürük görülür. Hastalık ilerledikçe katı gıdaları yutmada da zorluk başlar.

Katı gıdaları yutmada zorluk genellikle yer işgal eden yutma organlarının iyi ve kötü huylu (kanser) tümörlerinde görülür. Tümör büyüdükçe sıvı gıdaları yutmada da güçlük başlar. Dil kökü yemek borusu girişi ve gırtlak kanserleri ortaya çıkan kitlenin büyüklüğüne bağlı olarak değişik derecelerde yutma güçlüğü yaparlar.

Doğumsal olarak dudak damak yarığı olan yutak bölgesi ve yemek borusu anormallikleri olan çocuklarda yutma zorluğu görülür.

YUTMA GÜÇLÜĞÜNÜN NEDENLERİ TEŞHİS İÇİN ÖNEMLİDİR

Hastanın şikâyetlerinin ne zaman başladığı, hangi tür gıdaları yutmada zorluk yaşadığı teşhis için önemlidir. Öksürük, ses kısıklığı, yutma esnasında ağrı,  kulağa vuran ağrı, ağızda kötü koku gibi eşlik eden şikayetlerin olup olmadığı sorgulanır. Hastanın verdiği bilgilerden büyük oranda hastalığın ön tanısı konulabilir. Ayrıntılı öykünün peşinden oldukça detaylı tanısal endoskopik üst hava ve sindirim yolu muayeneleri gerekir.  Endokamera eşliğinde fleksibl ve rijit endoskoplarla burun arkası, ağız, dil, dil kökü, bademcikler gırtlak ve yutak bölgesi ayrıntılı muayene edilir. Yumuşak fleksibl endoskoplarla yemek borusu üst ve orta kısımları gözlenir. Endoskop yemek borusu içinde iken hastaya su içirilerek yutma fonksiyonu değerlendirilir, kas hareketlerine bakılır.

YUTMA GÜÇLÜĞÜ TÜMÖR HABERCİSİ OLABİLİR

Yutma güçlüğü birkaç aydan uzun süre devam ediyorsa giderek artıyorsa ağrı ses kısıklığı öksürük eşlik ediyorsa yutak bölgesi, dil ve gırtlak bölgesinin iyi huylu kitleleri ve kanserleri akla gelir. Ayrıntılı muayene bittikten sonra teşhis için çeşitli radyolojik ve görüntüleme tetkikleri vardır. Endokamera, monitör ve skopi denen cihazlarla yapılan videofloroskopik yutma testi yutma bozukluğu hakkında oldukça ayrıntılı bilgiler verir. Yutma işlemine katılan bütün organların fonksiyonu bu testle değerlendirilir. Ayrıca baryumlu yemek borusu grafileri yemek borusu hakkında fikir verir. Yemek borusunda, gırtlakta tümör şüphesi olan hastalarda bilgisayarlı tomografi, magnetik rezonans (MR) incelemeler yapılır. Görünen kitlelerden biyopsi yapılarak teşhis konabilir.  Kas hastalıklarına bağlı yutma bozukluklarının teşhisinde EMG testi uygulanır.

TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

Tedavi hastalığın teşhisine göre değişir. Enfeksiyon hastalıklarında antibiyotikler, ağız boğaz antiseptik gargara ve spreyleri, pastilleri kullanılır. Dişlerin ve dil ön yüzeyinin fırçalanması faydalıdır. Dil fırçalama işlemi yumuşak çocuk diş fırçaları veya dil temizleme spatülleri ile arkadan dil ucuna doğru tek yönde yapılır. Diş fırçalar gibi fırçalamak dil mukozasına zarar verebilir. Enfeksiyon durumlarında vücut direncini arttıran vitaminler ve dinlenme faydalı olabilir.

Dil kökü, yutak ve gırtlak kanser ve tümörlerinin tedavisi ameliyat, bunun peşinden yapılan radyoterapi  (ışın tedavisi) ve kemoterapidir.