Diyabette Egzersiz ve Mindfulnessin Etkileri…

Diyabetin önlenmesinde ve tedavisinde egzersiz nasıl bir öneme sahiptir? Diyabetli bireyler hangi egzersizleri yapabilir?  Şeker hastaları egzersiz yaparken nelere dikkat etmeli? Mindfulness  nedir, mindfulnessle diyabet önlenebilir ya da kontrol altına alınabilir mi?

Türk Diyabet Cemiyeti’nin toplumu bilgilendirmek amacıyla başlattığı video projesi kapsamında, alanında uzman hekimler şeker hastalığı, belirtileri, risk faktörleri, teşhis, tedavi ve katip yöntemleri konusunda bilgi veriyorlar. İşte, onlardan biri de diyabet, egzersiz ve mindfullnes üzerine… Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Taner Damcı, diyabet ve egzersiz konusunda merak edilen soruları yanıtlıyor:

. Vücutta kas kitlesinin çoğalması metabolizma için neden önemlidir?
“Metabolizmamız ön planda kaslarımızla gerçekleşir. İnsülin etkisinin en çok görüldüğü doku kaslarımızdır. İnsülin direnci, aslında bir ölçüde kaslarımıza kan şekerinin girişinde engelle karşılaşılması durumudur. Dolayısıyla kaslarımızın aktif  ve büyük tutulmasının, insülin direncinin azaltılmasında, kan şekerinin düşürülmesinde, diyabet ve kalp damar hastalığı riskinin önlenmesinde çok büyük rolü vardır.”

. Diyabetli bireyler spor yapabilir mi?
“Diyabetli bireyler spor yapabilirler. Spor yapmaları sağlıkları için de son derece faydalıdır. Spor, diyabet için bir yaşam biçimi olmasının ötesinde bir tedavi yöntemidir. Özellikle Tip 2 diyabetliler spor yaparlarsa insülin dirençleri azalır ve kan şekerleri düşer.”

. Sporun diyabetin önlenmesinde, tedavisinde ve takibinde nasıl bir önemi vardır?

“Spor, diyabetin önlenmesinde, diyabetten korunmamızda ve diyabet tedavisinde çok önemlidir. Hatta en önemli etkinin spor olduğu bile söylenebilir. Tip 2 diyabetlilerde hareketli bir yaşam ve egzersiz yapmak, ortaya çıkmış diyabeti bile geri döndürebilir. Tip 1 diyabetli bireylerde de spor yapıyor olmak kan şekeri kontrolünü kolaylaştırır ve komplikasyon riskini azaltır.”

KARDİYO EGZERSİZLERİ İNSÜLİN DİRENCİNİ AZALTIR!

. Diyabetli bireyler için ideal egzersizler nelerdir?
“Egzersiz çeşitleri; kardiyo, güç ve esneklik egzersizleri olmak üzere üçe ayrılır. Bunların hepsi diyabetli bireyler için idealdir ama en çok kardiyo egzersizlerinin yapılması insülin direncinin azaltılması ve kan şekerinin düşürülmesi açısından işe yarar. Güç egzersizlerinin ve kaslarımızın büyütülmesinin de yine diyabetli bireylerin kan şekerlerinin kontrolü ve vücut oranlarının korunması açısından oldukça önemi vardır.”

. Diyabetlilerde egzersizin türünü, süresini ve yoğunluğunu etkileyen faktörler nelerdir?
“Diyabette egzersizin türünü, zamanını ve şeklini belirleyen faktör hastanın genel durumudur. Kişinin Tip 1 diyabet veya Tip 2 diyabet olması, ne tedavi kullandığı, kilosu, yaşı, diyabete eşlik eden risk faktörlerine göre bireye özel egzersiz programı oluşturulur. Örneğin diyabete eşlik eden bir  kalp hastalığının olup olmaması önemli bir konudur. O yüzden diyabetli bireylerde sporun şeklinin ve süresini belirlenmesi tamamen kişiseldir. Diyabetli bireyler spor yapmadan önce egzersiz programlarıyla ilgili mutlaka doktorlarına danışmalıdırlar. Çünkü spor yapmak bir tedavi biçimidir.”

. Diyabetli bireyler için egzersizin süresi ne olmalıdır?
“Diyabette egzersizin süresi tamamen kişiye bağlıdır. Egzersiz için genel kural ne kadar çok yapılırsa vücut için o kadar iyi olacağıdır. Diyabetliler için de bu geçerlidir. Ancak kişinin  antrenman düzeyi, hangi sporu ne sıklıkla yaptığı, diyabete eşlik eden komplikasyonlar ve tedavide kullandığı ilaçlar da egzersiz süresini belirler.”

HİPOGLİSEMİYE KARŞI YEMEK SONRASI SAATLERDE EGZERSİZ YAPIN!

. İnsülin kullanan diyabetli bireyler spor yaparken nelere dikkat etmeli?
“Egzersizin şekline ve süresine göre insülin kullanılması önemlidir. Çünkü insülin tedavisinin kan şekerini düşürme potansiyeli vardır. Hipoglisemiyi önlemek için şekerin düşme saatleriyle yani insülinin maksimum etki ettiği saatlerle spor saatlerinin çakışmaması uygun olur. Önlem olarak hipoglisemi riskinin düşük olduğu yemek sonrası saatlerde spor yapılmalıdır. Eğer, bu yapılamıyorsa spor öncesinde ek karbonhidrat alarak kan şekerinin düşmesi engellenmelidir.”

. Diyabetli bireyler egzersize başlamadan ne kadar önce hangi besinleri yemeliler?
“Egzersiz öncesinde en önemli faktör karbonhidrat alımıdır. Çünkü egzersiz sırasında karbonhidrat kullanırız. Kaslarımızın içindeki karbonhidrat bir süre sonra yetersiz kalacağından yiyeceklerle aldığımız karbonhidratlara gereksinim duyarız. Dolayısıyla egzersiz sırasında ve öncesinde diğer gıda kaynaklarından daha çok  bize karbonhidrat gerekir. Aç olarak egzersiz yapmamak iyi bir fikirdir veya insülin yapılmışsa bunun karşılığı olan karbonhidrat alınarak egzersize başlamalıdır. Eğer egzersiz uzayacaksa egzersiz ortasında da karbonhidrat alınabilir. Böylece hipoglisemi riski azaltılmış olur.”

DİYABETLİLERDE EGZERSİZ AYAKKABISI SEÇİMİ ÖNEMLİ

. Diyabetli bireyler egzersiz yaparken ne tür giysileri tercih etmeli?
“Diyabetli bireylerle hiçbir sağlık sorunu olmayan kişilerin egzersiz giysisi seçimi  hemen hemen aynıdır. Çünkü egzersiz performansımızı belirleyen faktörlerden biri vücut ısımızdır. Vücut ısımızın fazla yükselmesi veya çok çabuk yükselmesi egzersiz performansımızı azaltır; böylece çok daha fazla egzersiz yapabilecekken bu mümkün olmaz. Serin, kolay terletecek egzersiz giysileri seçerek çok daha verimli ve etkili egzersiz yapabiliriz. Bunun dışında ayakkabı seçimi de önemlidir. Çünkü diyabetli bireylerin, özellikle uzun süredir diyabeti olanların ayaklarında duyu kayıpları olabilir. Kalın altlı ama yumuşak ayakkabıların tercih edilmesi ayakların korunmasında önem taşır.”

. Diyabetli bireylerin egzersiz yapmasına engel teşkil eden durumlar nelerdir?
“Egzersiz yapmak isteyen diyabetli bireylerin öncelikle genel sağlık durumlarına bakılır. Sıklıkla Tip 2 diyabet, kalp hastalıklarına veya kalp hastalığı riskine eşlik eder. Bu yüzden egzersize başlamadan önce kişi, kalp yönünden incelenmelidir. Eğer kalbi uygunsa egzersize başlamalıdır. Yine ayaklarının durumu da değerlendirilmelidir. Ayağında yara olması egzersiz yapmasına engel bir durumdur. Çünkü yaraların çoğu basınçla ilgilidir. Ayağı kullanarak ona daha fazla basınç bindiren egzersizler yaranın büyümesine sebep olabilir. Buna karşın ayağının kullanılmadığı egzersiz şekilleri rahatlıkla yapabilir.”

EGZERSİZ YAPAN DİYABETLİLER KALP VE AYAK SAĞLIĞINIZA DİKKAT!

. Diyabetli bireyler egzersiz sırasında ve sonrasında ne tür sorunlarla karşılaşabilir?
“Egzersiz sırasında karşılaşılan sorunlar ön planda ayak ve kalple ilgilidir. Bir de hipoglisemi riski vardır. Hipoglisemi riski özellikle insülin kullanan bireylerde, insülinin maksimum etkisiyle egzersizin çakıştığı durumlarda ortaya çıkar. Bu durumlarda yapılması gereken şey, egzersiz öncesinde veya sırasında karbonhidrat alınmasıdır. Kalple ilgili sorunlar sadece diyabetli bireylerde değil, aslında egzersiz yapan herkeste ortaya çıkabilir. Önlem olarak da egzersiz programına başlamadan önce hekimle hastanın oturup iyi bir program yapması ve kalp hastalığı riskini incelenmesi gerekir. Ayak ülserleri de unutulmamalıdır. Ayak ülserleri, doğru ayakkabı seçimiyle ve doğru egzersizle rahatlıkla ortadan kaldırılabilecek bir sorundur.”

. Diyabetli bireylerde egzersizin bırakılmasını gerektiren belirtiler nelerdir?
“Egzersiz sırasında fenalık hissi, göğüs ağrısı, aşırı terleme ve bulantı, kusma gibi faktörler egzersizin bırakılmasını gerektirir. Çünkü bu faktörler bir kalp sorununun ya da bir metabolik sorunun habercisi olabilir. Bu durumda egzersiz bırakılmalı, kişi dinlenmeye çekilmeli ve mümkünse bir sağlık personelinden yardım istenmelidir.”

MİNDFULLNESS’İN DİYABET VE OBEZİTE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

. Mindfulness nedir? Diyabet ve obezite tedavisinde yeri var mıdır?
“Mindfulness, Uzakdoğu kökenli bir teknik ve felsefedir. Batı tıbbında yaygın olarak hastalıkların tedavisinde ve hastalık riskinin azaltılmasında kullanılmaktadır. Stresin azaltılmasında tıbbın yaygın olarak uyguladığı bir yöntemdir.

Mindfulness diyabetli bireylerde de  kullanılır. Yapılan çalışmalar diyabetli bireylerde mindfulnessin stresi azalttığını, kan şekeri dengelediğini ve hastalık riskini düşürdüğünü ortaya çıkarmıştır. O yüzden mindfulness Tip 2  ve Tip 1 diyabette tedaviye yardımcı olarak kullanılan önemli bir yöntemdir.

Mindfulness, obezlerde kullanıldığında ise yeme davranışını düzeltmektedir. Çünkü strese bağlı duygusal yeme, yiyeceklerle gerçekte olmayan ilişkiler kurma gibi problemlerimiz var. Bunlar aslında obezitenin, diğer deyişle günümüzün en büyük katillerinden biri olan şişmanlığın önemli sebepleri arasında yer alıyor. Mindfulness kan şekeri kontrolünde, yeme davranışının düzeltilmesinde ve yaşam biçiminin değiştirilmesinde etkin olarak kullanılan bir yöntemdir. Tıp literatürü bunu gösteren çalışmalarla doludur.”