Doktorlar ve Yaşlı Hastalarla İletişim…

Esra Kazancıbaşı ile sağlık

Yaşlı hastalarla yaşanan iletişim problemlerinin, doğru teşhise varmada, tedavinin etkinliğini kontrol etmede doktorların işini zorlaştırdığı bir gerçek. Hekimlerin yaşı 65-70’in üzerindeki hastalarla iyi iletişim kurmalarının önündeki engellerden

biri, işitme sorunları. Yapılan bir araştırmaya göre 65 yaşın üzerindeki her 100 yaşlının 60’ı işitme sorunu yaşıyor. Kulağa giden damarların özelliklerini yitirip artık eskisi gibi kan taşıyamaması, işitme sinirinin yaşla birlikte özelliğini kaybetmesi yaşlılarda duymayı zorlaştıran başlıca nedenler arasında yer alıyor. Bir diğer sebep ise, ilerleyen yaşla birlikte beyindeki işitme merkezinin özelliğini ve işlevini yitirmesi.

Normal konuşmayı duymada zorlanma, hekimlere söylediklerini tekrarlatma ihtiyacı hissetme gibi faktörler, ister istemez doktor-hasta görüşmesinde sıkıntı yaratıyor. Hekimin dediğini tam duyamadığı için anlamayan, bu yüzden yanıltıcı bilgiler veren bir hastanın ayrıntılı öyküsünü alabilmek ise son derece zor.

HAFIZA SORUNU OLAN HASTALARDA TEŞHİS VE TEDAVİ…

Yaşlılıkta; hipertansiyon, diyabet,  damar sertliği gibi kronik hastalıklar ve depresyon zihinsel fonksiyonlarda azalmaya sebep oluyor. Yapılan araştırmalara göre 65 yaşın üzerindeki her 10 kişiden biri alzheimer hastası. Buna karşın 85 yaşın üzerindeki yaşlılarda bu oran ikide bir.

Doktor- hasta iletişimindeki sorunlardan biri de, yaşlılıkta ortaya çıkan unutkanlık ve alzheimer. Hekim kullandığı ilaçları sorar, hasta hatırlayamaz. Ağrı, kanama, halsizlik gibi yakınmalarını tanımlayamaz. Hafıza problemi olan bir hastaya teşhis koymak, tedavisini yönlendirmek karanlıkta yolunu bulmaya benzer.

YAŞLILIKTA İLETİŞİM BECERİSİNİN ZAYIFLAMASI…

Yaşlılıkta insanlar genelde kendi sağlıklarına, bedenlerine eskiye oranla daha fazla odaklanırlar. Tekrarlar başlar. Aynı şeyi defalarca vurgular ama aslında bunu farkında olmadan yaparlar. Bir şeyi anlatırken oldukça uzun konuşur, bu sırada konunun odak noktasından da uzaklaşırlar.

Doktorun “sigara içiyor musunuz?” sorusuna hastanın vereceği iki yanıt vardır; “Evet” ya da “hayır”. Çoğu yaşlı hastanın cevabı ise çok farklıdır. Sigarayı bir kaç kere bıraktığını, bunun nedenlerini, sonra tekrar başladığını, çok suçluluk duyduğunu, çocuklarıyla ve eşiyle bu yüzden arasının açıldığını anlatır da durur. 76 yaşındaki annemi doktora her götürdüğümde böylesine iletişim sorunları fazlasıyla yaşanıyor. Hekim, annemin fazla kilolarına ve acilen zayıflaması gerektiğine vurgu yapmaya görsün! 20 yıl önce yaptığı diyetten başlayarak kilo vermek için gösterdiği çabaları bir bir sıralamaya başlar annem. Diyabetinin takibi için gittiği endokrinoloji  uzmanını psikolog yerine koyar. İç dünyasında kendisini etkileyen tüm diyet başarısızlığı hikayelerini onunla paylaşarak vicdanını rahatlamaya çalışır. Bu gereksiz bilgi kirliliğinde haliyle doktorun kafası karışır, dikkati dağılır. Hekim soruyu bir kaç defa tekrarlamasına karşın annem diyet başarısızlıklarını ısrarla anlatmaya devam eder.  Stres içinde araya girer, annemi asıl konuya getirmeye çalışırım. Diğer taraftan da kendimi annemin doktorunun yerine koyar, bir sorunun yanıtını yaşlı hastasının ağzından alabilmek için harcadığı zamanı, gösterdiği çabayı takdirle karşılarım.

21’İNCİ YÜZYILIN ÖNEMLİ BİR SORUNU: YAŞLI SAĞLIĞI

Yaşlı hastayla iyi iletişim kurabilmek, itina ve sabır ister. Üstelik bunları başarabilmek için hekimin yeterli zamanı da olmalıdır. İdeal muayene süresi 20 dakika ama çoğu özel hastanede hekimlerin muayene süreleri 15 dakikayla sınırlı. Devlet ve üniversite hastanelerinde ise yoğun branşlarda hastanın doktorun odasına girip çıkması 5 dakikayı bile bulmuyor.

Ortalama yaşam süresinin uzamasına bağlı olarak “yaşlı sağlığı” konusu ön plana çıkıyor. Bu alanda iyi hizmet sunabilmek için öncelikle yaşlılığın psikolojisini iyi anlayabilmek, yaşlığa özgü hastalıkları yakından tanıyabilmek gerekiyor. Bir de hastaya yeterli zaman ayırabilmek.

Esra Kazancıbaşı Öztekin

sagligimicin@gmail.com

Not: Bu yazı 12 Şubat 2017  tarihinde Yenibirlik Gazetesinde yayımlandı.