Katarakt Nasıl Bir Hastalıktır?

Katarakt sadece ileri yaşlarda mı görülür? Katarakt görmeyi nasıl etkiler? Katarakt tedavi edilmezse körlüğe yol açar mı? Ebeveynler çocuklarının doğumsal olarak katarakt olduğunu nasıl anlayabilir? Erişkinlerde travmalar bir katarakt nedeni midir? Göz bölgesine sürülen merhemler bir tehlike arz eder mi? Şeker hastalığının süresi ile katarakt riskinin bir alakası var mı? Tip1 diyabetlilerde mi Tip2 diyabetlilerde mi katarakt daha çok görülür? Katarakt teşhisi konulan her hastaya ameliyat önerilir mi? Ameliyat için belli kriterler var mı? Katarakt ameliyatı nasıl yapılır? Katarakt cerrahisi geçiren kişiler uzak ya da yakın gözlüğünden kurtulma imkanına sahip midir?

Dünya Göz Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Bayram Yapıcı bu soruları Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

. Katarakt sadece ileri yaşlarda mı görülür?
“Katarakt ileri yaşta görülen bir sağlık problemidir. Ama genetik alt yapı, meslek ve kullanılan ilaçlar da bunu etkiler. O yüzden çok genç insanlarda, 10-15 yaşındaki çocuklarda, 30-40’lı yaşlardaki yetişkinlerde ortaya çıkabilir. Genelde ileri yaş problemi olarak görülür. Ama anne karnından, doğduğu andan itibaren her yaşta görülebilen bir hastalıktır.”

. Katarakt görmeyi nasıl etkiler?
“İnsanın gözünün içerisinde şeffaf, damarsız bir mercek vardır. Görme ile ilgili fonksiyonlara yardımcı olur. Katarakt lensin şeffaflığını yitirmesidir. Hipermetrop, miyop ya da astigmatta gözlük takarak ya da lens kullanarak kişi görebilir. Ancak kataraktta yardımcı cihazlarla görme şansı yoktur. Katarakt dışarıdan herhangi bir yardım alarak düzeltilebilir bir görme bozukluğuna sebep olmaz. Gözlük takılsa bile iyi görülmez.”

KÖRLÜĞE YOL AÇAR MI?

. Tanım olarak göz perde inmesi doğru mudur?
“Gözü bir evin penceresi olarak düşünürsek kornea pencere, mercek de perdedir. Aslında mantık olarak göze perde inmesi doğrudur. Bulanık görme ile sonuçlandığı ve bulanık görmenin derecesi de katarakt ilerledikçe arttığı için insanlar önce tül bir perdenin arkasından bakar gibi görürler. Daha sonra görme gittikçe azalır.”

. Katarakt tedavi edilmezse körlüğe yol açar mı?
“Kataraktın körlüğe yol açması çok uç bir problemdir. Katarakt varsa ve zaman içerisinde ilerliyorsa, bir süre sonra kişi kataraktını tedavi ettirmediğinde katarakt çok sertleşir ve kendi içinde yumuşamaya başlar. Sonrasında erir. Bu dönemde göz içinde çok ağrılı, steril iltihaplanmalara neden olur. Ondan sonra tedavi olunsa da görmenin bir kısmı kaybolabilir. Ama bu çok düşük bir ihtimaldir. Kendi durumunun farkında olmayan insanlarda olabilir.”

HASTANEDE DOĞMAYAN BEBEKLERİN DURUMU 

. Ebeveynler çocuklarının doğumsal olarak katarakt olduğunu nasıl anlayabilir?
“Kataraktın ileri evrelerinde dışarıdan bakıldığında gözün göz bebeğinde bir beyazlık fark edilir. Ama bütün kataraktlar aynı kalınlıkta olmadığı için bu her zaman fark edilmez. Kişi, hastanede doğum yapıyorsa bebek doğduğunda gözüne bir ışık tutulur. Işığın yansımasını takip eden kişi o sırada bir problem varsa hemen göz doktoruna yönlendirir. Doğduktan hemen sonra yapılan bir işlemdir. Ama hastanede doğum yapılmadıysa çocuk altı aylık olmadan önce göz doktoruna götürülmelidir. Çünkü katarakt fark edilmemişse çok ağır bir görme tembelliğiyle karşılaşılır. Beyin görmeyi göze öğretmez. O yüzden sonuçları çok kötü olur.”

. Erişkinlerde travmalar bir katarakt nedeni midir? Travmadan sonra mı katarakt oluşur? Travmanın illa göze mi gelmesi gerekir?
“Başa gelen travmalar da dahil olmak üzere travmalarda bu olabilir bir durumdur. Hemen sonra gelişip gelişmemesi tamamen metabolik bir ilerleyiştir. Çok büyük darbelerde veya gözün içine bir şeyin girmesiyle sonuçlanan darbelerde bu durum çok çabuk gelişir. Ama yıllar içinde yavaş yavaş gelişen katarakt da olabilir. Genelde travmanın şiddetine ve göze bir cismin girip girmemesine göre ilerleyişi değişir.”

Op. Dr. Bayram Yapıcı

KORTİZON TEDAVİSİ

. Kortizon türevlerinin dışında kalan başka ilaçlar da var mı?
“Metabolik ilaçların kullanımında görülebilir. Örneğin hormon problemi yaşayan insanlarda da görülebilir. Bunların hepsinin ortak özelliği kortizon ve eşdeğer türevleridir.”

. Kortizonlu ilaçların kullanım şekilleri fark ediyor mu? Göz bölgesine sürülen merhemler de bir tehlike arz eder mi?
“Katarakt kortizon duyarlılığından dolayı oluşabilir. Cilde sürülen merhemle bile katarakt gelişebilir. Ama direkt damar içine ya da direkt vücuda verilen kortizonlar daha çok etkilidir. Kortizon ilaçları günümüzde hemen hemen her türlü hastalığı tedavi etmektedir. Gözde en çok karşılaşılan problem ise gözün kızarması ile doktora gidildiğinde kortizonlu bir ilaç verilmesi ve göze bu ilacın iyi gelmesidir. Sonrasında ise insanlar bu ilacı her gözleri kızardığında ve batma olduğunda damlatırlar. O an için kendilerini iyi hissederler ama bu çok tehlikelidir. Özellikle de kortizon türevli ilaçlar duyarlılığa bağlı olduğu için bazen üç kullanımda bile kişi katarakt olabilir. Kortizon tedavisi kontrollü bir şekilde yapılmalıdır.”

KONTROLSÜZ DİYABET ÖNEMLİ

. Şeker hastalığının süresi ile katarakt riskinin bir alakası var mı? Şeker düzeyinin kontrol altında olup olmaması da önemli midir? Tip1 diyabetlilerde mi Tip2 diyabetlilerde mi katarakt daha çok görülür?
“Diyabet kontrolsüzse kataraktla karşılaşma ihtimali yüksektir. Çünkü göz merceği beslenmesini gözün içindeki sıvıdan yapar. Şeker yükseldiğinde ve düştüğünde kendi içine sıvı alıp geri boşaltır. Yani metabolizması değişir. Hep 120 giden şeker, hasta için risktir. Ama 80 ya da 140 çok daha büyük bir risktir. Vücut hangisini tolere edebileceğine karar veremez. Her şeyini 140’a göre ayarlar. Sonra kullanılan insülin ile şeker 60’a düşer ve bütün metabolizma değişir. O yüzden kontrolsüz diyabet önemlidir. Tip1’lerde daha yüksek katarakt oluşumu vardır. Çünkü çocuk yaşta tip1 hastalığı ile diyabet olunur. Hayat uzun bir süre diyabet hastası olarak götürülür. Tip2 diyabetlerde de katarakt oluşumu olabilir. Çünkü tip2 diyabet orta yaş üzerinde görülür. Katarakt da ileri yaşta görülür. Bir birliktelikleri vardır ama tip1 diyabet gibi değildir.”

AMELİYATIN KRİTERLERİ

. Katarakt teşhisi konulan her hastaya ameliyat öneriyor musunuz? Ameliyat için belli kriterler var mı?
“Katarakt ameliyatı günümüzde çok kolay bir ameliyat gibi düşünülmektedir. Aslında çok önemli bir ameliyattır. Çünkü göz gibi dışarıya bakmayı sağlayan bir pencere ameliyat edilir. Kataraktla ilgili endikasyon koyarken hekimler çok dikkatli olmalıdır. Temel problem, hastanın ne kadar rahatsızlık duyduğudur. Kataraktın tedavisinde günümüzde birçok kolaylık vardır. Ne kadar erken tanı konulursa günlük yaşama dönmek bir o kadar rahat olur. Çünkü ameliyat geciktirildikçe daha zor ve iyileşme açısından daha problemli bir süreç doğar. Katarakt kişiyi ne kadar etkiliyorsa o kadar önemlidir. Bu da kişiye göre değişir. Bazı insanlar ‘Tarlada çalışıyorum. Yemeğimi yiyorum. Yolumu görüyorum. Ben ameliyat olmayayım’ diye düşünür. Bazıları ise sürekli bilgisayar başındadır, araba kullanıyordur; çok aktif bir hayatı vardır. Bu kişilerin katarakttan etkilenmeleri de farklıdır. 9/10 görme ile gece araba kullanamadığı için katarakt ameliyatı olmak isteyen insanlar var. Bazıları ise yüzde 20 görme ile ‘Doktor ben iyiyim. Bana dokunma’ demektedir.”

. Katarakt ameliyatı nasıl yapılıyor? Günümüzde katarakt cerrahisi ile ilgili ne gibi gelişmeler var?
“Katarakt ameliyatları 15-20 yıl önce dikişli olarak yapılıyordu. Korneada 5-6 mmlik bir kesi yapılıp içi boşaltılıyordu. Hastalar belki bir hafta hastanede yatıyordu. Uzun süre 5-6 astigmatla gözlük kullanıyorlardı. Günümüzde ise katarakt geciktirildikçe sistem ve problem daha da zorlaşmaktadır. Erken dönemde yapılan ameliyat yaklaşık 10-12 dakikada biter. Hastaların günlük hayatı çok kısıtlanmaz. Hastanın gözleri yarım gün kapalı tutulur. Ertesi gün hasta işini gücünü yapabilecek şekilde hayatına geri döner. Katarakt ameliyatı bir gömlek düğmesini iliklemek gibidir. Eğer yanlış başlandıysa doğrusu bulunamaz. Katarakt ameliyatının da birçok safhası vardır. Bu safhaların da dikkatli ve düzgün yapılması gerekir. Bunlardan bir tanesinde problem yaşandığında iş zorlaşır. Lazer cerrahisi günümüzde kataraktın bu bölümlerinin risksiz geçirilmesinde hekimlere yardımcı olur.”

İKİ GÖZ AYNI ANDA AMELİYAT EDİLİR Mİ?

. İki göz arasındaki ameliyatlarda ne kadarlık bir süre bırakıyorsunuz?
“İki göz arasındaki ameliyatlarda genelde bir hafta-10 gün civarında bir süre bırakılır. Çünkü operasyonun risklerinden bir tanesi de enfeksiyondur. İki gözü aynı anda enfekte etme riski hastaya verilmemelidir. O yüzden genelde iki ameliyat arasında bir haftalık bir zaman mutlaka bırakılır.”

. Katarakt ameliyatı geçiren bir kişi ne kadar süre sonra denize veya havuza girebilir? Kadınlar ne kadar süre makyaj yapamazlar? Hastalar ne kadar süre sonra banyo yapabilir?
“Banyo yapılmasına 5-7 gün arasında izin verilir. Duş almak bir problem olmaz. Sadece göze su kaçırılmamalıdır. Saçlarını kuafördeymiş gibi yıkayabilirler. Alışveriş, gezmek serbesttir. Ancak gözü ovalamak, ağır kaldırmak ve ıkınmak yasaktır. Kişi bir hafta sonra deniz kenarında güneşlenebilir. Ama denize balıklama atlayacaksa 1-2 hafta kadar izin verilmez.”

UZAK VE YAKIN GÖZLÜĞÜNDEN KURTULMAK MÜMKÜN MÜ?

. Katarakt cerrahisi geçiren kişiler uzak ya da yakın gözlüğünden kurtulma imkanına sahip midir?
“İnsanın doğal göz merceği odaklama işinden sorumludur. Hem uzağı hem yakını görmemizde göz merceğimiz bize yardımcıdır. Eskiden eğer mercek katarakt ameliyatı ile alınıyorsa bu fonksiyonu yapmayan bir mercek yerleştirilirdi. Şimdi ise hem uzağı hem de yakını görebilecek hatta astigmatı da düzeltebilecek bir mercek yerleştirilmektedir. O yüzden katarakt cerrahisi eskiden ‘Biran önce katarakttan kurtulalım’ ameliyatı iken şimdi insanlara konfor veren bir ameliyat haline geldi. Artık hastalara, gözü uygunsa, hem uzak hem orta hem yakın hem de astigmatlarını düzeltebilecek seçenekler sunulmaktadır.”

. Yurtdışından gelmeyi düşünen bir kişi katarakt cerrahisi için kaç gününü ayırmalıdır?
“Katarakt cerrahisinden sonra uçmakta bir sorun yoktur. O yüzden hastalarda uçakla ilgili korku olmamalıdır. Genelde bir gün muayene, bir gün tetkikler, bir gün ameliyat, bir gün sonra kontrol, 3-4 gün sonra bir kontrol daha yapılır. Hastanın en fazla yedi günde işi biter.”