Kısırlık Nedenleri

Gebeliği önleyici yöntemlerin kullanılmamasına ve düzenli yani haftada 2-3 kere cinsel ilişkiye girilmesine karşın 1 yıl süre ile gebeliğin oluşmaması olarak tanımlanabilir. Bütün dünyadaki sıklığı hakkında kesin bilgi bulunmamakla birlikte, gelişmiş ülkelerde evli çiftlerin yüzde 8-12’sinde görülmektedir.

Kısırlık 4 alt başlıkta incelenebilir:

1. Birincil kısırlık

Çiftin, hiç çocuğu bulunmamaktadır. En az 12 ay boyunca gebeliği önleyici yöntem kullanmadan cinsel ilişkiye girilmesine rağmen hiç gebelik oluşmamıştır.

2. İkincil kısırlık

Çiftin, çocuğu olması veya ölü doğumla ya da düşükle sonuçlanmış gebelik öyküsü olması ancak en az 12 ay boyunca gebeliği önleyici yöntem kullanmadan cinsel ilişkiye girilmesine rağmen hiç gebelik oluşmamıştır.

3. Gebelik kaybı

Kadının gebe kalmasına rağmen canlı doğum yapamamasıdır.

4. Doğurganlığın azalması

Eşlerden birine veya ikisine bağlı nedenlerle gebe kalma olasılığının azalmasıdır. Tam bir kısırlık söz konusu değildir.
Gebeliğin meydan gelmesi için, erkek yumurtalıklarından normal döl hücreleri üretebilmelidir. Ayrıca, döl hücrelerini taşıyan kanalların açık olması, sertleşme ve boşalma işlevlerinin normal olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Kadının ise, üreme organlarının cinsel ilişki sırasında erkek döl hücrelerinin boşalmasına ve ilerlemesine elverişli olması, yumurtalılarında yumurta üretebilmesi, tüplerin en az birinin açık olması, rahminin döllenmiş yumurtayı geliştirip olgunlaşana dek taşıyabilmesi ve gebeliğin sürdürülmesi için yumurtalıklarında yeterli miktarda hormon yapımı olması gereklidir.
Çiftlerde, kısırlığın yüzde 50’sinden erkekler sorumludur. Erkek döl hücrelerinin yapı ve fonksiyonları ile ilgili anormallikler nedenlerin başında gelmektedir. Kadına ait faktörler, yüzde 40-50 oranında saptanmaktadır. Nedenleri, yumurtlama bozuklukları, tüplerde ve rahim ağzındaki hastalıklar veya iltihaplanmalardır. Kısır çiftlerin yüzde 10-20’sinde ise neden bulunamamaktadır. Hem erkekte, hem kadında kısırlığın en sık nedenleri, üreme organlarındaki iltihaplanmalar, cinsel yolla bulaşan hastalılardır. Ayrıca, kadınlarda düşük, kürtaj ve gebelik sonrası meydan gelen iltihaplanmalar çok önemlidir.
Hiçbir gebeliği önleyici yöntem yani aile planlaması yöntemi kısırlığa neden olmaz. Fakat, enjekte edilen 3 aylık hormon iğneleri doğurganlığın geri dönüşünü ortalama 6-9 ay geciktirebilirler. Ancak, kesinlikle, kısırlık meydan gelmez.

Kısırlıkta önemli olan faktörler şunlardır:

1. Kadının yaşı

40 yaş ve üzerinde olan kadınlarda gebe kalma ihtimali azalmıştır.

2. Erkeğin yaşı

İlerleyen yaş ile ilişki sıklığının azalması gebe kalma olasılığını azaltır.

3. Cinsel ilişki sıklığı

Cinsel ilişki sıklığı artıkça gebe kalma olasılığı artar.

4. Cinsel ilişkinin zamanlaması

Kadının yumurtası sadece 24-48 saat yaşayabilir ve kadınlar ayda sadece bir kere yumurta atarlar. Yumurtlama döneminde ve hemen sonraki cinsel ilişkilerde gebe kalma olasılığı bulunmaktadır.

5. Kayganlaştırıcı maddeler

Eczanelerden alınan bazı kayganlaştırıcı maddeler erkek döl hücrelerini öldürücü özelliğe sahiptirler. Bu maddeler kullanıldığında gebe kalmayı engellerler.

6. Sigara ve alkol

Bunlar erkek döl hücrelerinin kalitesini düşürürler. Ayrıca, esrar gibi uyuşturucu madde kullanımı da gebeliği engelleyebilir.

7. Ameliyat

Kadın ve erkeklerde üreme organları ile ilgili bazı ameliyatlar, yapışıklıklar, şekil değişiklikleri, sinirlerin zarar görmesi gibi nedenlerle kısırlığa neden olabilir.

8. Cinsel yolla bulaşan üreme organların enfeksiyonları

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar nedeniyle, her yıl dünyada binlerce insan ölmekte yüz binlercesi de kısır kalmaktadır. Halbuki, bu hastalıkların çoğu tedavi edilebilir. Daha da önemlisi, önlenebilir. Bunun için, çok sayıda kişi ile cinsel ilişkiye girmemek ve cinsel ilişki sırasında kondom (prezervatif, kılıf) kullanmak yani güvenli cinsel ilişki gereklidir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon belirtilerinden bazıları şunlardır:

Vajenden veya penisten olağanın dışında renkli, kokulu akıntı gelmesi
İdrar yaparken ağrı ve yanma hissi
Vajen veya penis çevresinde ağrı ve kaşınma
Cinsel ilişki sırasında ağrı
Vajen veya penis çevresinde ağrı/kızarıklık, sivilce, yara

Bu belirtiler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar dışında, diğer üreme organları ile ilgili hastalıklarda da olabilir. Bu nedenle, cinsel ilişki olmasa da, bu belirtiler bulunuyorsa, mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurmak gereklidir. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların tedavisinde verilen ilaçların, hekimin önerdiği sürede, doğru dozda kullanılması çok önemlidir. Ayrıca, belirtisi olsun olmasın, bu kişilerin cinsel ilişkide bulunduğu herkesin tedavi edilmesi gerekmektedir. Tedavi bitiminde ise, tekrar kontrole giderek hastalığın iyileşip iyileşmediği saptanmalıdır. Eğer hastalı iyileşmediyse, tedavi tekrarlanabilir. Bu durumlarda, cinsel ilişkiye girilen kişilerin de tedavi alıp almadığı ve iyileşme olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir.

9. Diğer enfeksiyon hastalıkları

Üreme yollarında verem hastalığı, kabakulak sonucu gelişen erkek yumurtalıklarında iltihaplanma, doğum veya kürtaj sonrası enfeksiyon meydan gelmesi kısırlığa neden olabilir.

10. İlaçlar ve toksinler

Bazı ilaçlar, örneğin, tansiyon düşürücüler, bazı kalp ilaçları, kanser tedavisi, kullanıldığı dönemde gebe kalmayı engelleyebilir.

11. Radyasyon

Radyasyon alınması sonucunda, hem erkeklerin dem de kadınların yumurtalıklarında yetmezlik meydan gelebilir.
Kısırlığın tedavisi oldukça zordur. Önemli olan üreme yollarındaki iltihaplanmalara ve cinsel yolla bulaşan hastalılara karşı korunmaktır. Tedavide, kısırlığa neden olan hastalı veya iltihaplanmalar teşhis edilerek iyileştirilmesi çok önemlidir. Ayrıca, bazı hormon tedavileri ve “tüp bebek” uygulamaları da yapılmaktadır.
Bu konu ile ilgili daha fazla bilgi almak için, sağlık ocaklarına, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezlerine veya hastanelerin üroloji ve kadın hastalıkları ve doğum polikliniklerine başvurabilirsiniz.

Kaynak: Türkiye Aile Planlaması Derneği web sitesi
(http://www.tapd.org.tr/)