Koku ve Tat Alma Bozukluğu

Koku ve tat alma sorunları, tedavi edilmezlerse yaşamımızda olumsuz pek çok etkiye sebep olabiliyor. Koku duyusunun kaybı sinüs hastalığının, burun pasajda bir kütlenin ya da nadir durumlarda beyin tümörlerinin belirtisi olabiliyor. Uzmanlar, bazı ilaçların da koku ve tat alma bozukluğuna sebep olabildiklerine işaret ederek, soruna yol açan ilaç kesildiğinde sorunun ortadan kalktığını belirtiyorlar.

Koku ve tat alma sorunlarının yaşamımızda büyük etkileri olabilir. Bu duyularımız esas olarak yaşam keyfimize, iştahımıza, sosyal yaşamımıza katkıda bulunduğu için, koku ve tat alma bozuklukları ciddiye alınmalıdır. Bozuldukları zaman, yaşam da tadını kaybeder, daha az yeriz, daha az sosyal oluruz ve sonuçta kendimizi kötü hissederiz. Birçok yaşlı insan bu sorunla karşı karşıya kalıyor.

Kulak Burun Boğaz Uzmanı Opr. Dr. Süreyya Şeneldir koku ve tat alma bozukluğu ile ilgili merak edilenleri yanıtladı.

KOKU VE TAT DUYULARI NASIL ÇALIŞIR?
Koku ve tat kimyasal duyu alma sistemimize aittir. Koku ve tat almanın karmaşık süreci etrafımızdaki maddelerden salınan moleküllerin burun, ağız ve boğazdaki özel sinirleri uyarmasıyla başlar. Bu hücreler mesajları özgül koku ve tatların tanımlanmış olduğu beyne iletirler.

Koku siniri hücreleri, bir gülün güzel kokusu ya da fırındaki ekmeğin kokusu gibi çevremizdeki kokularla uyarılırlar. Bu sinir hücreleri, burundan yukarı çıkan incecik bir doku yolda bulunurlar ve doğrudan beyinle bağlantılıdırlar.

Tat siniri hücreleri, tükürükle karışmış yiyecek ve içecekle etkileşirler. Ağız ve boğazın tat koncalarında kümeleşmişlerdir. Dilde görülebilen küçük yumruların çoğu tat koncaları içerir. Bu yüzey hücreleri tat bilgisini beyine mesajları yollayan yakın sinir liflerine iletirler. Genel olarak dört temel tat duyusunu algılayabiliriz: Tatlı, ekşi, acı ve tuzlu.

Birçok tat, temel olarak koku duyusu aracılığı ile tanınır. Örneğin çikolata yerken burnunuzu tutarsanız yediğinizin tatlı mı acı mı olduğunu ayırabilseniz bile çikolatanın tadını almakta zorlanacaksınız. Bunun sebebi çikolatanın tanıdık tadının büyük ölçüde kokuyla algılanmasıdır. Tat ve koku hücreleri sinir sisteminde eskiyince ya da zarar görünce yenilenen yegane hücrelerdir.

KOKU VE TAT ALMA BOZUKLUKLARINA SEBEP OLAN NEDİR?
Koku duyusu 30-60 yaşları arasında oldukça keskindir. 60 yaşından sonra azalmaya başlar ve yaşlı insanların büyük bir kısmı koku alma yeteneklerini kaybederler. Ayrıca kadınların koku algılaması genel olarak erkeklerden daha iyidir. Bazı insanlar zayıf bir koku ve tat duyusuyla doğarlar fakat bunun dışında sık görülen bazı hastalıklar da burunda havanın koku bölgesine ulaşmasını engelleyerek koku kayıplarına sebep olurlar.

– Burun içindeki iltihaplar: Nezle, grip, sinüzit
– Burunda et büyümesi ve kemik eğriliği (deviasyon)
– Alerjik rinit
– Buruna yabancı cisim kaçması
– Burundaki tümör ya da diğer kitleler.

Ayrıca bazı maddeler (böcek ilaçları gibi bazı kimyasallar ya da bazı ilaçlar) ve tütün kullanımı da kokuları tanıma yeteneğini bozar ve tat duyusunu zamanla azaltır.

KOKU VE TAT ALMA BOZUKLUKLARINA NASIL TANI KONUR?
Koku bozukluklarının sebebini anlamak kolay değildir. Teşhiste en önemli konu hastanın anlattıkları ve muayenedir. Problemin ne zaman başladığı, hangi durumlarda ortaya çıktığı, ilaçlarla düzelip düzelmediği önemlidir. Burun içindeki havanın koku bölgesine gitmesini sağlayan durumlar genelde burnun endoskopik muayenesi ile belirlenir. Bazen özellikle sinüzitle ilgili film çekmek ya da alerjiyle ilgili testler yapmak gerekebilir. Eğer koku hücreleri ya da koku merkezi ile ilgili bir problem düşünülüyorsa genellikle bilgisayarlı tomografi ya da manyetik resonans (MR) çektirmek gerekir.

KOKU VE TAT ALMA BOZUKLUKLARI TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ?
Koku duyusu bozukluklarının tedavisi, sebebin ne olduğuna göre belirlenir. Eğer burun içinde tıkanıklık yapan bir sebep bulunursa, bunun tedavisi koku duyusunun da düzelmesine neden olur. Et, kemik, enfeksiyon ve alerji ile ilgili sorunlarda da hemen gerekli tedavi başlanır. Eğer beyinde tümör ya da ona benzer bir problem tespit edilirse bu genellikle beyin cerrahisi bölümüyle ortak çalışmayı gerektirir. Koku hücrelerinin ölmesine neden olan durumlarda koku duyusu tedavi edilemez. Bazen bir ilaç koku ve tat alma bozukluğu sebebi olabilir ve bu ilaç kesilirse ya da değiştirilirse durum iyiye gidebilir. Çoğu vakada, polip gibi burun tıkanıklığı sebepleri ortadan kaldırılabilir ve reseptörlerin bulunduğu bölgeye hava akımının sağlanması koku ve tat kaybını düzeltebilir.