Ses Hastalıkları Ve Tedavisi

Sesimiz, tüm duygu ve düşüncelerimizi dışarı yansıtarak toplumla olan sosyal ve entellektüel iletişimimizi sağlayan önemli bir fizyolojik olaydır.Sesimizin tonu ve kullanılım şekli sayesinde sevincimiz , üzüntümüz, kızgınlığımız gibi duygusal tepkilerimiz çevremize yansıtırız.  Sağlıklı bir ses oluşturabilmemiz için sadece vokal kordları barındıran larenksin değil aynı zamanda beyin ve santral sinir sitemi ile çeşitli kas guruplarının ortak ve uyumlu çalışması gerekir.

Sesin oluşumunda üç temel mekanizma rol oynar.
~ Akciğerlerdeki havanın trekea yoluyla larenkse gönderilmesi
~ Larenkste;vokal kordların( ses telleri ) kapanması ve vibrasyon yapmaları.
~ Dil, dudaklar, yumuşak damak, sert damak,nazofarenks, burun  boşluğu ve  sinüs boşluklarının oluşturduğu vokal tractus ile  sesin şekillendirilmesi
Seste kısıklık ,pürüzlenme, gerilim, titreme gibi sesin tını, şiddet ve kalitesinde oluşan bozukluklarına  ses hastalıkları denir. Daha basit anlamda sesin sürekli olarak her zaman ki halinden farklı çıkması durumuna ses bozukluğu(disfoni), Sesin hiç çıkmamasına ise afoni denir. Bu durum kişiyi sosyal, profesyonel psikolojik ve iletişim alanlarında ciddi boyutta ve olumsuz yönde etkiler ; Son yıllarda bu alanda yapılan çalışmalar ve hızla gelişen normal ve patolojik sesi objektif olarak değerlendirme teknikleri( stroboskopik muayene,akustik aerodinamik analiz vb.) daha çabuk ve doğru tanı koymamıza ve tedavi metotlarını objektif olarak değerlendirmemize yardımcı olmaktadır.
Ses hastalıklarında en çok ifade edilen şikayet; ses kısıklığıdır. Bunun yanı sıra ses yorgunluğu sesin zorlanarak çıkması gergin olması tiz tonlarına çıkmakta zorluk,seste titreme, sesin tamamen kısılması (afoni) gibi ses şikayetleri vardır.

Ses bozukluklarının(disfoni) nedenleri: Organik ve  Fonksiyonel olmak üzere iki ana kısım da toplanır;

A : ORGANİK  DİSFONİLER:
1- Bening lezyonlar,
2- Vokal fold paralizileri,
3- Premaling lezyonlar,
4- Malign lezyonlar.
5- Norölojik hastalıklar (Parkinson, spazmotik disfoni vb.)
6- Konjenital hastalıklar (larengomalazi,veb..vb)

1-Bening lezyonlar:
a-Vokal kord hemorojileri :
   Etyolojide;
~ Hatalı ses kullanımı,
~ Eksternal larensk travması,
~ Üst solunum yolu enfeksiyonları,
~ Aşırı öksürme, ağlama
~ Yoğun konser ya da program ,hatalı şarkı söyleme
~ Larengofarengeal Reflü
~ Hemorojik diatez, faktör VIII eksikliği
~ İlaçlar ( oral antikoagulen, oral  kontroseptif  salisilik asid)
~ Cerrahi girişimler    rol oynar.

b- Vokal fold nodülleri.:
Ses tellerinin 1/3 ön ile  arka 2/3 kısımların birleşme yerinde  sesin  hatalı kullanımı sonucu nasırımsı  yapılar  oluşur. İlk ve orta  okul yaşlarındaki çoçuklarda ve genç-orta yaş bayanlarda  sık  gözlenir ,  ses  sanatçılarında  sık görüldüğü  için şarkıcı nodülü adı  da verilir ., tedavisinde günümüzde  ses terapisi  tercih  edilmektedir.

c- Vokal fold polipleri ;
Çoğu  kez hemorojilerden sonra  gelişir, % 90 tek  taraflıdır, cerrahi tedavi  gerekir.

d- Vokal fold kistleri ..:
Orta yaş erişkinlerde  genellikle tek taraflıdır,ses terapisi
yararsızdır, cerrahi tedavi  gerekir

e- Reinke ödemi:
En önemli etyolojik  faktör sigara dır, menopoz dönemindeki
kadınlarda daha sık görülür,ses te kalınlaşma ile ortaya  çıkar

f-  Larenjit:
Larengeal inflamasyonu ifade eder. Bakteriyel ve viral enfeksiyon olabileceği gibi iritasyon travma metabolik olaylar alerji,laringofarengeal reflü, otoimmün ya da idiopatik nedenli olabilir;medikal tedavi  tercih edilir.

g- Granüloma :
30-60 yaş arası erkeklerde daha sık görülür başlıca nedenleri reflülarenjit uzun süreli entübasyon yoğun ses egzersizleridir. Spontan olarak kaybolabilir kaybolmazsa cerrahi tedavi yapılır.

h- Laringeal papillomatozis :
Benin neoplazmdır. Viral etyoloji( human papillomavirüs HPV)rol oynar;tedavisinde; karbondioksit lazer, antiviral ajan(cidovafir) kullanılır.

ı -Sulcus vokalis:
      Mukozal dalgalanma oluşmaz ,sesin bozulmasına  yol  açar.

j-Larengosel:
      larenksin ventrikül adı verilen kısmının keseleşerek genişlemesidir.

k-Aritenoid subluksasyonu:
genellikle travma sonucu olur.

B: FONKSİYONEL DİSFONİLER
a: Mutasyonel Falsetto:
Erkek çocuklarda puberteden sonra sesin kalınlaşmayıp ince kalmasıdır. Tedavisi ses terapisidir.

b: Konversiyon afoni:
Genellikle stres ve pisişik nedenlerle hastanın ses çıkarmasının inhibe olmasıdır kadınlarda daha sık görülür.

SES PROBLEMİ OLAN KİŞİLERİN DEĞERLENDİRiLMESİ.
a- Detaylı anemnez
b- Fizik muayene
c- Larensk görüntüleme yöntemleri:
– videolarengostroboskopik( VLS ) muayene
– İndirekt larengoskopi
– direkt larengoskopi
d- Larengeal elektromiyografi
e-  Ses labrotuarı( akustik analizler)

VLS (VİDEOLARENGOSTROBOSKOPİ) NEDİR?
Rijid  yada flexibl teleskop ile larenks  görüntüsünün alınması ve elde edilen görüntünün kamera vasıtası  ile monitöre ve depolanmak için videoya aktarıp görüntüyü basmak ve bilgisayar ortamına  aktarıp ses analizini  yapmaktır.
Ses problemi olan kişi uzman bir ekip tarafından değerlendirilmedir;
– KBB hekimi (KBBmuayenesi)
– Konuşma patoloğu( ses terapisti)
– Ses uzmanı( ses analizi yapılması)
– Diğer uzmanlar( psikiyatrist psikolog radyolog şan pedogogu)

Ses problemi olan hastanın muayenesin de sesin hatalı kullanım olup olmadığı araştırılmalıdır:
– Gerilim ve zorlamada artış
– Aşırı konuşma
– Aşırı ökürük ve boğaz temizleme
– Yüksek sesle bağırma ve haykırma
– Doku inflamasyonu varken sesi aşırı kullanmak.
– Daha  önce geçirilmiş operasyonlar(tonsillektomy,  septoplasi,tiroidektomy)
– Genel  vücud kondüsyonu,iyi  uyku ve beslenme
– İlaçlar.:aspirin,  antikoagülanlar,diüretikler

SES HASTALIKLARININ TEDAVİSİ.:
Tedavi nedene yöneliktir  ses kısıklıkların çoğu  sesin dinlendirilmesi ve kullanımının yeniden düzenlenmesi ile  tedavi  edilebilir.
– medikal  tedavi
– ses istirahati
– ses terapisi
– fonocerrahi (mikro larengocerrahi)
Ses  terapileri ile ; sesin hatalı kullanımına  bağlı oluşan organik lezyonların bir kısmı, hafif  dereceli tek taraflı paraliziler ,ve fonksiyonel patolojilerde iyileşme sağlanabilir.

SES HASTALIKLARININ OLUŞMAMASI İÇİN TEDBİLER:
– Sigara içiyorsanız bırakın
– Alkol  ve kafein gibi vucudu susuz bırakan  faktörlerden   uzak  durun
– Bol miktarda su için
– Mentollu ve anestezik boğaz pastilleri kullanmayın
– Baharatlı,acılı,ekşili ve asidli gıdalardan kaçının, dolu mide ile uyumayın
– Aspirin yada benzeri ağrı kesiciler  kullanmayın
– Sesinizi çok  uzun   süre   ve çok şidettli kullanmaktan uzak  durun
– Profosyonel  ses eğitimi  alın
– Sesiniz bozuk ve kısık ise konuşma ve şarkı söylemekten kaçınınız, gerekirse konuşmadan iletişim için kağıt , kalem  kullanınız.

Kaynak: Hisar Intercontinental Hospital web sitesi