Tüp Bebekte Transfer Sonrası Yapılması Gerekenler

Embrio transferi (ET), laboratuarda döllenen ceninin (embrionun) jinekolojik muayene masasında rahim içine bir kateter yardımı ile aktarılması işlemidir. Peki embriyo transferi nasıl yapılır? Embriyo transferinden ne kadar sonra gebelik testi yapılır? Embriyo transferi sonrasında tutunma nedir? Embriyo transferi sonrasında yaşam nasıl olmalıdır? Tüp bebek tedavisinde tek seferde kaç embriyo transferi yapılabilir? İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’den Kadın Doğum Uzmanı Op. Dr. Sertan Aksu, Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

EMBRİYO TRANSFERİ NASIL YAPILIYOR?

. Embriyo transferi nedir? Nasıl yapılır?

‘‘Embriyo transferi, tüp bebek tedavisinin en önemli aşamalarından bir tanesidir. Tüp bebek tedavisinde, oluşturulan embriyolar, yumurtalıklardan yumurtaları toplanır; daha sonra bunlar spermle birleştirilir. Birleştirildikten sonra bunlar laboratuvar ortamında büyütülür. Bu büyütme tüm dünyada da olduğu gibi yaklaşık olarak beş gündür. Büyütüldükten sonra kadının birtakım parametreleri kontrol edilip bu embriyo transferi yapılmaya karar verilir. Kadındaki bazı hormon değerleri, rahim iç zarının durumu kontrol edildikten sonra eğer embriyo transferinin yapılmaması için olası bir neden yoksa embriyo transfer aşamasına gelinir. Laboratuvar ortamında hazırlanan embriyoların çok ince kateterler vasıtasıyla rahim ağzı geçilerek rahim içi yani bebeğin tutunduğu yere bırakılması işlemine embriyo transferi denir.’’

TRANSFERDEN NE KADAR SONRA GEBELİK TESTİ YAPILIYOR?

. Embriyo transferinden ne kadar sonra gebelik testi yapılır?

‘‘Embriyo transferi yapıldığında aslında vücutta geçen iki haftalık süreç taklit edilmiş olur.  Normalde bir insan adet döneminin ortasında yani yumurtlama zamanı gebe kaldığında ancak sadece adet dönemi bittiğinde ya da adet gecikmesi olduğunda gebelik testi yapar. Embriyo transferinde ise bu biraz değişir. Embriyo rahim içine bırakılır ve embriyonun günü 3. 4. ya da 5. günü olmasına göre ne zaman gebelik testi yapılacağına karar verilir. Eğer 3. günü oluşturulan bir embriyo rahim içine verildiyse yaklaşık 12-13 gün; eğer 5. gün bir embriyoysa rahim içine verilen 10. gün yapıldığında gebelik testi pozitif veya negatif diye kesin bir sonuç verir.’’

TUTUNMA NE ZAMAN OLUYOR?

. Tüp bebek tedavisi sonrasında tutunma nedir? Ne zaman olur?

‘‘Tüp bebek tedavisinde embriyolar mekanik olarak rahim içine bırakılır. Embriyo ve rahim iç zarında tutunmayı sağlayan (reseptör), embriyoyu rahim iç zarına sabitleyen bazı oluşumlar vardır. Biz bıraktığımızda embriyo önce bir rahim içindeki pozisyonunu bulur. Pozisyonunu bulduktan sonra embriyonun rahim içine yapışması denilen olay gerçekleşir. Bunlar moleküler düzeyde olaylardır. Yapıştıktan sonra, embriyoyu oluşturan hücrelerin dış tarafındaki daha sonra gebelikte annenin plasentasını yapacak hücreler içine aynen bir kanser dokusu gibi invaze edip orayı kendileri için kullanıp damar haline getirip tutunurlar. Buna invazyon denir. Bu işlemler embriyo rahim içine bırakıldıktan 7-9 gün içinde oluşur.’’

Op. Dr. Sertan Aksu

TUTUNMANIN BELİRTİLERİ NELERDİR?

. Tüp bebek tedavisi sonrasında tutunma belirtileri nelerdir? Transfer sonrası kasık, bel ağrısı embriyonun tutunduğunun habercisi olabilir mi?

‘‘Embriyo transferi sonrası beklenti çok fazladır. Gebelik oluşacak mı oluşmayacak mı; oluşursa bunu ne kadar çok çabuk anlarız, vb. sorular çok merak edilir. Normalde embriyo rahim içine verildiğinde embriyonun tutunması ve gebelik belirtileri oluşması için yaklaşık 12 günlük bir süreç vardır. 12 gün sonra ancak kanda gebelik testi yapılarak olup olmadığı anlışılır. Ama bazı bulgular acaba embriyo rahim içine tutundu mu; embriyo rahim içiyle bir iletişime girdiği için bir belirti verir mi diye birtakım soru işaretlerine neden olur. Bazı kadınlar ufak lekelenme tarzı şikayetlerle gelirler ve bunların sonucunda gebe kalırlar. Buna tutunma kanaması denir. Embriyosu tutunan bazı hastalar da kasık ve karın ağrısından şikâyet ederler. Ancak bunlar doğrulanmaya muhtaç bilgilerdir. Bu tür şikayetleri olan kadınlarda embriyo tutunmuş olabilir ama bunlar embriyonun tutunduğunun bilimsel bir işareti mi değildir. Şu andaki güncel tıbbi bilgilerimize göre böyle bir bulgu yoktur.’’

YATAK İSTİRAHATİ GEREKİR Mİ?

. Embriyo transferi sonrasında tutunmayı kolaylaştırmak amacıyla yatak istirahati gerekir mi?

‘‘Embriyo transferi, bütün bir tüp bebek tedavisinde, harcanan paralar ve emekler sonrasında gelinen en önemli noktadır. Transferden 10-12 gün sonra hastalar, bir gebelik haberi alacak mıyız, emeklerimiz boşa mı gidecek yoksa artık çocuğumuza kavuşacak mıyız, diye çok büyük bir beklenti içine girerler. Dolayısıyla acaba hiç yerimizden kalkmasak hep yatsak bebeğin düşmesine engel olur muyuz; hiç ağır yük kaldırmasak, hareket etmesek daha iyi bir sonuç alır mıyız, diye ister istemez bir beklenti içine girerler. Ancak bilimsel olarak yapılan çalışmalarda embriyo transferinden sonra yatış istirahati yapmanın ya da yapmamanın sonuca bir etkisi olmadığı gösterilmiştir. Fakat tüp bebek tedavisine katkıda bulunmak isteyen hastalar biz ne söylersek söyleyelim evde istirahat ederek günün büyük bir çoğunluğunu yatarak geçiriyorlar. Dolayısıyla bunu yapmanın bir sakıncası yok ama yatak istirahatinin embriyo transferi sonrası gebelik sonucuna bir etkisi yok.’’

EMBRİYO TRANSFERİ SONRASI İÇİN ÖNERİLER

. Embriyo transferi sonrasında cinsel yaşama kısıtlama getirilir mi?

‘‘Normalde embriyo transferi sonrasında hastalarımıza gebelik testine kadar cinsel yaşamdan uzak durmalarını öneriyoruz. Eğer gebelik testi pozitif çıktıysa ondan sonra cinsel aktivitede bulunmanın herhangi bir sakıncası yoktur.’’

. Embriyo transferi sonrasında kadınlar egzersiz ya da yoga yapabilir mi?

‘‘Eğer hastayı fiziksel açıdan çok fazla yormayacaksa yürüme, yoga gibi düşük düzeyde egzersizler  embriyo transferinden sonra yapılabilir.’’

. Embriyo transferi sonrası kadınlar işlerinden izin almalı mı?

‘‘Özellikle transfer olduğu gün ve bir gün sonrasında evlerinde istirahat etmelerinin faydası var. Daha sonraki zamanda normal bir şekilde işlerine devam edebilirler.’’

. Akupunktur, vitamin desteği transferin başarısını etkiler mi?

‘‘Eğer hastada gösterilmiş bir vitamin eksikliği varsa vitamin desteği başarıyı etkiler. Ama rutin bir vitamin desteği ya da akupunktur yaptırmanın embriyo transfer sonrası başarıya etkisi yoktur.’’

. Hamile kadının alkol ve sigara kullanması bebeğini nasıl etkiler?

‘‘Gebelikte alkol ve sigara kullanımını kesinlikle önermiyoruz. Çünkü alkol kullanmak özellikle karaciğeri etkileyerek bebekte bir takım fetal alkol sendromları denen problemlere yol açabilir. Sigara da keza kan ve akciğer bulgularımızı kötü yönde etkileyerek çocukta gelişme geriliği ya da erken doğum tehdidi gibi problemleri beraberinde getirebilir.’’

BESLENME NASIL OLMALI?

. Embriyo transferi sonrasından kadınlar nasıl beslenmeli?

‘‘Embriyo transferinden sonra ya da önce, normalde beslenmemize çok dikkat etmemiz gerekiyor. Özellikle endüstriyel ürünlerin, paketli ürünlerin kullanılmasından kaçınılmalıdır. Beslenmemizin büyük bir kısmını protein ağırlıklı olarak tercih etmeliyiz. Karbonhidrat dediğimiz daha çok şekerden oluşan gıdaları normal hayatta tercih etmeyeceğimiz gibi embriyo transfer öncesi ve sonrasında da tercih etmemek başarıya katkıda bulunabilir.’’

. Stres, embriyo transferinin başarısını olumsuz etkiler mi?

‘‘Tıbbi olarak gösterilmemekle birlikte stresli durumlarda rahim kasılmasının arttığının, bazı gebelik sonuçlarının kötü gidebileceğini biliyoruz. O yüzden hastaların kötü haber, çok yoğun stres altında kalacağı durumlardan uzak kalması, özellikle embriyo transferinden gebelik testine kadar olan bölümde çok yoğun stresli ortamlardan uzak kalması önerilir.’’

. Embriyo transfer sonrasında kadınlar nelerden uzak durmalılar?

‘‘Embriyo transferinden sonra özellikle sigara ve alkol kullanılmamalıdır. Çok yoğun kafein içeren gıdalardan, kola, çikolata, kahve gibi içeceklerden uzak durmaları gerekir.’’

TEK SEFERDE KAÇ EMBRİYO TRANSFERİ YAPILABİLİYOR?

. Tüp bebek tedavisinde tek seferde kaç embriyo transferi yapılabilir?

‘‘Tüp bebek tedavisinde, oluşturulan embriyoların istenilen kadarı içeriye verilebilir. Ancak hem bilimsel veriler hem de bazı kanuni nedenlerden dolayı tüp bebekte kısıtlı embriyo transferi yapılmaktadır. Şu anda ülkemizde 35 yaşından daha genç kadınlarda ve daha önceden ikiden az tüp bebek denemesi varsa bir embriyo transferi yapılmaktadır. 35 yaşından daha büyük kadınlarda ya da daha önce iki başarısız tüp bebek denemesi varsa iki embriyo transferi yapılır. Bunun sebebi hem çoğul gebeliklerin önlenmesi hem de yaşı ileri olan kadınlarda gebelik şansını arttırmak amacıyla iki embriyo transferi yapılmasıdır.’’