Yaz Kazalarında İlk Yardımın Önemi

İzmir El Mikrocerrahi Ortopedi ve Travmatoloji (EMOT) Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Dr. Murat Kayalar, tarım işçilerinin maruz kaldığı kazalardan başlayarak, alkol alımına bağlı olarak cama yumruk atılmasıyla gelişen kesilerden yüksekten düşmelere, deniz ve trafik kazlarında yaşanan yaralanmalara kadar pek çok konuda acil servise başvuruların arttığına dikkat çekiyor.

Dr. Murat Kayalar bu gibi kazalarda ilkyardım ve tedavisinde, ehil ellerde yapılacak “ilk” müdahalenin çok önemli olduğunu belirterek, donanımlı bir merkezde, alanında uzman hekimler tarafından yapılan hızlı, kaliteli ve doğru hizmetin yaşamsal önem taşıdığını vurguluyor.

Dr. Murat Kayalar yaz kazalarında ilk yardım tedavisinin önemiyle ilgili bilgi verdi

TARIM SEKTÖRÜNDE YAŞANAN KAZALARDA ÖNEMLİ ARTIŞ GÖZLENİYOR

Yaz mevsiminin başlaması kimleri için tatilin, dinlenmenin, spor ve keyifli vakit geçirmenin başlangıcı iken, kimileri için ise yeni mesai döneminin başlangıcı anlamına geliyor. Bu mevsimde mesaisi artan sektörlerin başında “Tarım” gelmektedir. Tarım sektöründe çalışanlar için sonbahara kadar sürecek bir ekim, dikim ve mahsul toplama sürecinde, tarım aletleri ile makinelerinin yoğun bir şekilde kullanıldığını görüyoruz.

Günlerin uzaması, sıcaklıkların artmasıyla ile birlikte tarla ve bahçe tarımında çalışma saatlerinin de uzaması ile algı ve dikkat eksikliğinin yaşanması, artan modern makine kullanımında bilinçsiz davranışlar, yetersiz eğitim gibi nedenlerle yaralanmalar yaşanmaktadır. Acil Kliniklere başvuran hastaların çoğunlukla, traktörden düşmeler, makine parçalarının teması sonucu oluşan yaralanmaların yanı sıra, parmak gibi uzuv kopukları ile başvurduklarını söyleyebiliriz.

Bu endüstride çalışanlar arasında görülen bu yaralanmalar ciddi sakatlık ve ölümlerin çok önemli bir yüzdesini kapsar. Bu yaralanmaların başında gelen sebep ise, dikkatsizlik ve eğitim eksikliğidir. Yaralılar ve yakınları acil birimlerine genelde hep aynı cümlelerle başvurur: “Bir an için dalgınlığıma geldi! kaza göz açıp kapayana kadar olan olmuş!”

Tarımsal üretimde artışın sağlanabilmesi için, üretim teknolojilerinden yararlanılması kaçınılmazdır. Buna paralel olarak, insana duyulan gereksinim azalır gözükmesine rağmen, insan işinin niteliği artmaktadır. Bu nedenle üretimde kullanılan makinelerin insan özellikleri dikkate alınarak tasarlanması gerekir. Aksi halde, bir yandan yetenekleri dışında zorlanan insan, meslek hastalık ve kazalarının artışına neden olurken, diğer yandan beklenen iş başarısını gerçekleştiremez.

Günümüzde bu tehlikelerle bilinçli olarak savaşım gereğinin duyulması, iş güvenliği kavramının doğmasına neden olmuştur. İşletmelerde İş güvenliği, çalışanları üretimden kaynaklanan tehlikelerden ve sağlığa zararlı koşullardan korunmak için yapılan sistemli çalışmalardır. Bunlara çalışanların katılımının sağlanması ve bu çalışmaların yaygınlaştırılması kazaların önlenmesinde ilk adım olarak görülmelidir.

YAZ SPORLARI VE EĞLENCE TURİZMİ DE YARALANMA NEDENİ

Tatilin başlamasıyla birlikte yurt genelinde meydana gelen çok sayıda kazadan söz ederken sportif yaralanmalar (voleybol, futbol, basketbol) denizde meydana gelen yaralanmalar özellikle teknede gelişenler, sıkışma, halat dolanmaları; dalma esnasında sığ suya atlandığı için oluşan omurilik yaralanmalarını da saymak gerekir.

Yazın spor yaralanmalarının en sık rastlanılanları burkulmalar ve kırıklardır. Özellikle spor yapma alışkanlığı olmayanlar için spor yaparken yaralanma riski daha da yüksektir. Bu kişiler yazın açık hava sporlarına heves ettiklerinde, tam antrenmanlı bir vücutları olmadığı için yaralanabiliyorlar. Acil kliniklere başvuran hastalarda halı sahada düşüp, el ya da ayak bileğini kıranlara, voleybol oynarken ayak bileğini burkanlara ve parmak kırıklarına sıklıkla rastlıyoruz.

Güney sahillerinde görmeye alıştığımız yamaç paraşütü, rafting gibi adrenalin dozunu artıran eğlence amaçlı sporlar da, yüksek riskli sportif faaliyetler sırasında sayılmaktadır. Ortopedi açısından bu gibi vakalarla, çoklu kırıklarla birlikte kırıklı çıkıklarla da karşılaşmaktayız. Bu yaralanmaların tedavileri de uzun ve zorludur.

SUDA YAŞANAN KAZALAR BOĞULMALARLA SINIRLI DEĞİL

Suda daha fazla vakit geçirildiği için artan yaralanmaların toplum tarafından en bilineni kuşkusuz boğulmalardır. Ancak pek bilinmeyen ancak acil kliniklerde ortopedi ve omurilik cerrahisinin uğraşı alanına giren diğer kazalar da ortaya çıkmaktadır. Bunlar, farkında olmadan sığ suda balıklama atlamak, ülkemizde son zamanlarda giderek daha da gelişen yelken sporlarında halat dolanması, tekne sıkıştırması, kıyıya yanaşırken düşmeler, yelken direği çarpmaları görülüyor.

Bu ve bunun gibi kazalarda gelişen yaralanmalar hayatı tehdit etmenin yanı sıra, boyun – omurilik yaralanmalarına yol açabiliyor. Genç yaşta geçirilen bu ve bunun gibi kazalar kişinin yıllarca tekerlekli sandalyeye mahkûm kalmasına yol açabiliyor. Bu durumda özellikle suya atlayacağımız noktadaki işaretleri/uyarıları dikkate alarak ve yelken sporlarıyla uğraşanlar için de eğitimlerin artırılması ile bu gibi yaralanmaların önüne geçebiliriz.

TRAFİK KAZALARINDA İLKYARDIM ÇOK ÖNEMLİ

Trafik kazaların ülkemizin önemli ve çözülmesi gereken sorunlarının başında gelmektedir. Bu problem çok sayıda kişinin ölümüne veya sakat kalmasına yol açmaktadır. Trafik kazalarının sayısı ve yaralanma şekli yaz veya kış çok fazla değişmemekle birlikte, yine alkollü araç kullanımının ve trafikteki araç sayısının artması nedeniyle bir miktar artış olduğu söylenebilir.

Ortopedi bölümünün temel uğraşı alanlarından birisini oluşturan trafik kazalarının büyük bir çoğunluğu omurilik yaralanmaları, uzuvlarda çoklu kırıklar ve ezikler şeklinde sonuçlanmaktadır. Burada altı çizilmesi gereken en önemli nokta ise, hastanın kazada aldığı yaradan daha büyük hasarın, hastanın taşınması veya araçtan çıkarılması sırasında yaşanmasıdır. Bu gibi yanlış ve bilinçsiz uygulamalar kişinin sakat ya da felç kalmasına da yol açabilen sonuçlar doğurmaktadır.

ÇOCUKLAR VE ALKOL ALAN GENÇLER CAM KESİLERİNDE YARALANIYOR

Ülkemizde özellikle çocukların çarpması ile cam kesileri, ciddi yaralanmalar meydana getiriyor. Çocuk köpeğinin, önünde yuvarlanan oyuncağının arkasından koşarken algısı tamamen ona dönük olduğu için önündeki camı görmüyor ve özellikle otellerde ve evlerde cam kapıya çarpıyor. Bunun için ev ve otellerde güvenli cam (safety glass) kullanımını çok önemsiyoruz. Çünkü bu camlar zor kırılıyor ve keskin sivri uç oluşturmuyorlar. Diğer camlar ise ciddi kesilere yol açabiliyor.

Bunların dışında hatırı sayılır ölçüde gördüğümüz cama yumruk atılması sonucu oluşan el ve kol kesileri, kavga sonucu oluşan yaralanmalar alkol alımına da bağlı olarak artıyor.

KAZALARDA BİLİNÇLİ İLKYARDIM HAYAT KURTARIYOR

Kesici veya delici alet yaralanmalarını, elle ya da temiz bir bezle üzerine bastırarak durdurmaya çalışmak ilk yapılacak uygulama olmalıdır. Basmakla kanama durmuyorsa sargıyla basıncı artırmalıyız. Kanama kolda, bacakta ise yaralı kısmı kalp seviyesinin üzerine kaldırmak gerekir. Fışkırır tarzda olan yüksek debili kanama geniş atardamar kesiklerinde oluşur.

Böyle bir durumda yaralı bölgeye basınç uygulamak, bastırmak ile kan durabilir. Bunun dışında geniş bir sargı veya kemer ile yaralanmanın biraz gerisinden turnike uygulaması da yapılabilir. Ancak turnike uygulaması bilinçsiz ve uzun süre yapılırsa sağlıklı bir kolun ya da bacağın kesilmesine kadar götürebilen sonuçlar doğurabilmektedir. Bu nedenle sağlık personeli ya da uygulamayı bilen kişilerce yapılmalıdır.

Uzuv parmak, el, kol, bacak, ayak, vb. kopmalarında; kopan kısım temiz bir torba içine koyulup varsa fizyolojik serum ile nemlendirilmelidir. Su içinde buzun ortasına oturtularak veya doğrudan buz içine koyularak ya da başka bir sıvı içinde getirilenlerin dikilmesi, maalesef uzuv hasar gördüğü için uygun değildir. Bunun için kopan uzvun taşınmasında en ideal yöntem, uzvun temiz bir torbanın içine tek başına koyularak, ağzının sıkıca kapatılması, bundan sonra buz ya da soğuk su dolu başka bir torbanın veya kovanın yüzeyine koyulmasıdır. Buz ya da soğuk su bulunamamışsa soğuk bir meşrubat kutusu bile, temiz koşullarda, uzvun koyulduğu torba ile temas edecek şekilde getirildiğinde ideal bir taşıma haline gelebilir.

Omurga yaralanmalarında; hasta düz bir zemine yatırılıp sağlık personeli çağrılmalıdır. Hastanın düzeltilmeye çalışılması bazen omuriliği zedeleyebilmekte ve felce neden olmaktadır. Eğer ciddi bir batın, göğüs travması yoksa hastayı düzeltmeye çalışmak bile dikkatle yapılması gereken karmaşık bir iştir. En az dört kişinin hastayı düz şekilde çevirmesi veya taşıması gerekir.

En iyi ilk yardım bu hastalar için, kazanın olduğu yerde düz, güvenli bir yere yatırılmasıdır.  Burada solunum, kalp durmasının olup olmadığı, bilinç kaybının gelişip gelişmediğine bakmak gerekir. Hasta nakledilecekse düz bir zemin kullanılmalı, mümkün olduğunca oynatılmamalıdır. Taşıma için en uygunu sedyedir. Ancak sedye yoksa geniş ve düz bir tahta parçası ya da bir kapı bile kullanılabilir. Birçok iş yerinde travma sedyelerinin bulundurulmaya başlandığı için bunların kullanımı daha da sıklaşmıştır.