Biyonik Kulak İle İşitme Yeteneği Yeniden Kazanılıyor

İşitsel fonksiyon, bireyin çevreyle iletişimini sağlayan, zeka gelişimine aracılık eden, onun sosyal ve entelektüel gelişimine katkı sağlayan temel fonksiyonlardan biridir. Dolayısıyla gerek doğum öncesi, gerek doğumdan sonra özellikle iki kulakta birden yaşanan işitme kayıpları, yaşam kalitesini çok etkiliyor. Özellikle bebeklerde işitme engelinin veya kaybının erken tanısı ve tedavisi son derece önem taşıyor.
İşitme engeliyle karşı karşıya olan her yaştan insan, halk arasında biyonik kulak adı verilen koklear implant sayesinde işitme kaybıyla yaşamaktan kurtulma imkanına sahip. Anadolu Sağlık Merkezi uzmanlarından Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Sertaç Yetişer, koklear implantın işitme engelli hastalara sunduğu olanaklarla ilgili soruları yanıtladı.

. Koklear implant nedir?
Koklear implant, mekanik ses enerjisini elektrik sinyallerine dönüştüren ve bunu doğrudan iç kulağa aktararak ses algılamasını sağlayan elektronik bir cihazdır. İki parçadan oluşur. Birincisi, kulak arkasına cilt altına yerleştirilen kısmıdır.

Operasyon esnasında bu cihazın uzun elektrotu salyangoz olarak da bilinen iç kulağın içine yerleştirilir. Dış sarmaldan başka bir deyişle antenden aktarılan ve ses enerjisi bilgisini taşıyan kodlanmış elektrik enerjisi, elektrod aracılığıyla işitme sinirini uyarmak için iç kulağa aktarılır. Hastalar, operasyonla yerleştirilen bu iç parçayı yaşam boyu taşırlar. Dış parça ise; ses işlemcisi, mikrofon ve dış antenden oluşur. Dış sarmal, saçlı deri üzerine yerleştirilir ve mıknatısı sayesinde manyetik olarak iç sarmala tutunur.

. Biyonik kulağın avantajları nelerdir?
Normal işitmeye sahip olan çocuklar, konuşmayı özel bir yardım almadan, aile ortamında öğrenirler. İleri derecede ya da çok ağır işitme kaybı olan hastalar en güçlü işitme cihazlarından dahi yararlanamazlar. Hiç işitmeyen, başkalarının konuştuklarını duyamayan çocuklar, lisan ve sözel iletişim becerisi geliştiremezler.

Koklear implant bu çocuklara çevrelerindeki sesleri tanımlayabilme, lisan geliştirebilme, iş hayatına atılabilme ve kendi ayakları üzerinde gelecek kurabilme olanağı sağlar.

. İşitme engelli biri biyonik kulakla nasıl duyar?
Kulak zarı ve orta kulaktaki kemikçikler aracılığı ile ses dalgaları mekanik enerji halinde iç kulağa taşınır. İşitmeyi sağlayan iç kulak ya da koklea denilen kısımdır.

Burada kulağımıza gelen ses çok küçük hücrelerle, işitme siniri boyunca beyindeki işitme merkezine yol alan elektriksel sinyallere çevrilir. Böylece iç kulak yapay elektriksel sinyallerle uyarılır. Çeşitli nedenlerle işitsel hücrelerin tahrip olduğu sağır hastalarda, koklear implantın işitme sinirini uyarmasıyla işitme yeniden sağlanır.

. Biyonik kulağın duyduğu sesler nasıldır?
Biyonik kulaklı insanlar, işlenmiş, kodlanmış sesler duyarlar. Bizler tam bilemiyoruz ama havlunun arkasından konuşuyormuş gibi veya azıcık metalik tonda olduğu sanılıyor. Sonuçta işitilenler doğal sesler değil, cihazın bireye sunduğu sesler. Çok erken yaşta koklear implantasyon yapıldığında, bugün erişilen yüksek teknoloji sayesinde aradaki fark hissedilmiyor. Kimi implantlı hastaların lisanı karşısında hayrete düşebiliyoruz.

. Biyonik kulak takılan kişi ameliyattan sonra hemen duymaya başlar mı?
Koklear implant sistemini takan kişiler için her ses yenidir. Hastalar için implant tarafından üretilen sesi yorumlamayı öğrenmeleri bir eğitim sürecini içerir. Bu nedenle implant sonrası işitme eğitimi çok önemlidir. Koklear implant sesleri işitmeyi her şekilde sağlasa da, kişinin konuşulan dili yalnızca dinlemesi kendiliğinden anlamasına yetmez. Asıl konu işitme eğitimi ve böylece işittiğini anlama ve ayırt etme becerisinin kazanılmasıdır.

İşitme kaybı tanısının erken konulması ve işitme kaybı tanısı ile implant takılması arasındaki sürenin kısalığı, eğitim sürecinin etkisini artırır. Konuşmanın kazanılması sonrasında işitme kaybı meydana gelen çocuk ve yetişkinlerin önceden ses algısıyla ilgili deneyimleri vardır. Bu kişilerde sesle ilgili sinyalleri alırken oluşan boşluklar bellek yardımıyla tamamlanabilir. Bu nedenle sonradan işitme kayıplı kişiler, dinleme ve konuşulanı anlama aşamalarını daha çabuk geçerler.

. Her işitme engelliye koklear implantasyon yapılabilir mi?
Koklear implantasyon adaylarının belirlenmesinde; yaş, zihinsel ve fiziksel sağlık durumu, odyolojik değerlendirme sonuçları, işitme kaybının sebebi ve süresi, odyolojik rehabilitasyona uyum, sosyal durum gibi birçok faktör göz önüne alınır. Ayrıca ameliyat kararı kesinleştirilmeden önce hastanın verilecek eğitimi sağlıklı bir biçimde alıp alamayacağı ve ameliyat sonrası elde edilecek yararın şekli konusunda değerlendirmeler yapmak gerekir. İşitme kayıplı ve çoklu problemli hastalar olabilir. Zeka özürlüsü olabilir. Bu tarz koşulların da göz önüne alınması gerekebilir.
Adayların radyolojik değerlendirmesi ise en az diğer faktörler kadar önemlidir. Dolayısıyla her adayın ameliyat öncesinde bilgisayarlı tomografi ve manyetik resonans görüntüleme teknikleriyle incelenmesi gerekir. Koklear implant yapılabilecek hastalar; doğuştan işitme kayıplı çocuklar, işitmesini genetik, oto-immun, travma, ilaç kullanımı, tümör, enfeksiyon ve gürültü gibi sonradan kaybeden orta yaş grubu insanlardır.
Kaynak: Anadolu Sağlık Merkezi web sitesi
(www.asm.org)