Kan Testleri Yaptırırken Nelere Dikkat Etmeli?

Sağlığımızla ilgili verilerin bilimsel değerlerle ölçüldüğü yerler olan laboratuarların insan sağlığı açısından önemini ve işlevlerini Avrupa Laboratuarları Birliği Merkez Yönetim Kurulu Üyesi ve Türkiye Deneysel ve Kalibrasyon Laboratuarları Derneği ( TÜRKLAB) Onursal Başkanı Dr. Ömer Güzel’den öğrendik.

Kronik hastalığı olan hastaların aynı merkezde değerlerini takip ettirmelerinin çok önemli olduğunu söyleyen Avrupa Laboratuarları Birliği Merkez Yönetim Kurulu Üyesi ve Türkiye Deneysel ve Kalibrasyon Laboratuarları Derneği ( TÜRKLAB) Onursal Başkanı Dr. Ömer Güzel, hastaların tahlillerden önce laboratuar görevlilerine hastalık özgeçmişiyle ilgili bilgi vermelerinin de sonuçların doğru değerlendirilmesi açısından önemli olduğunu söyledi.

Dr. Ömer Güzel, laboratuarların insan sağlığı açısından önemi ve işlevleriyle ilgili sorularımızı yanıtladı.

. Laboratuar denildiğinde insanın aklına kan testleri geliyor. Laboratuarlarda kan testi dışında başka ne tür testler yapılabiliyor?
Yediğimiz gıda, içtiğimiz su, soluduğumuz hava ve aklımıza gelebilecek her alanda laboratuar çalışması yapılabilir. Bu çalışmaların sonucu da insan sağlığını ilgilendiren sonuçlardır. Mesela, giydiğimiz giysilerin kansorajen madde içerip içermediğini laboratuarlar ölçüyor. Dolayısıyla hayatımızın her alanında rol alan laboratuarların kalitesi ve verdikleri hizmet çok önemli.

Genetik altyapıya yönelik analizler giderek gelişmekte bazen vücudun hastalıklara bir altyapısının olup olmadığının belirlenmesi, ilaçların bünyemizde nasıl bir etki gösterdiğine dair hususlar giderek gündeme gelecek. Bir mikroskop lamı üzerinde yer alacak kadar bir alanda, çok minik bir miktar kan örneğiyle 3-4 bin testin gerçekleşebileceği bir teknolojik gelişmeye doğru gidiyoruz.

Dolayısıyla hekimin, “şu testleri yaptırın” gibi bir talebi olmaktan ziyade, sizin hangi yönünüzle incelenmeniz gerektiğine karar vermesi yeterli olacak. Birkaç bin testin sonucu bilgisayar sisteminde çözümlenecek ve sonuç buna göre ortaya çıkacak.

“İNSANLAR SAĞLIKLIYKEN DE KONTROLLERİNİ YAPTIRMALI”
. Gelecekte laboratuarlar, sadece tanı koymakla kalmayıp hastayı takip edip diğer hastalıklara karşı önlem almakta da önemli bir rol mü oynayacak?

Teşhis ve tedavi zaten tıbbi uygulamanın kendisi. Ülkemizde sağlık giderlerinin yüzde 99’unu oluşan zararların düzeltilmesi için harcıyoruz. Bu yüzden de koruyucu hekimliğe çok sınırlı bir bütçe kalıyor. Hâlbuki gelişmiş batı toplumlarında sağlık bütçesine harcanan paranın yüzde 40-50’si koruyucu hekimliğe ayrılıyor.

İnsanların hasta olmadan korunması için çaba harcanıyor. Dolayısıyla bizim mutlaka hasta olduktan sonra laboratuar testlerine ihtiyacımız olduğu kadar, sağlıklılığımızı da belgeleyebilmek için testlere ihtiyacımız var. Vücudunuza yapılan testlerle ilgili sonuçların evveliyatına ait bilgilere de ihtiyacımız var. Eğer o bilgiden yoksunsak çıkan değerlerin, o güne ait bir sonuç olup olmadığını anlayamayız. Bu yüzden insanlar sağlıklıyken de mutlaka kontrollerini yaptırmalılar.

. Bir sağlık merkezi, hastaya ait sonuçları ne kadar süreyle saklar? Bu konuda hastalara hangi sorumluluklar düşmektedir?
Ben hastaların bilgiye kolay erişebilmeleri açısından mutlaka kendi sağlık kayıtlarını saklamalarını öneriyorum. Evimizde o kadar çok lüzumsuz eşya varken, bir sağlık dosyasının saklanmaması bence önemli bir hata. O veriyi, daha önce hizmet aldığınız sağlık kuruluşuna gidip alma şansınız var ama ihtiyacınız olduğu bir anda siz İstanbul’da aldığınız bir hizmetin belgelerini Antalya’da rahatsızlandığınız zaman o kuruma aktaramazsınız. Evinizde bunun dosyası varsa bir kişi kolaylıkla bunu size kargoyla ulaştırabilir.

Sağlık kuruluşlarının sağlık mevzuatı gereği bu kayıtları belirli süre koruma zorunluluğu var. Bu süre 10-20 yıl arasıdır.

. Aç karına yapılması gereken testler için ne kadar bir süre aç kalmak gerekir?
Açlık, bir takım testlerin standardını oluşturabilmek için zorunludur. Günün herhangi bir saatinde örnek alındığı taktirde, bu hormanel bir test olabilir veya tok karnayken vücudumuzdaki çeşitli sıvıların oranları değiştiği için testte farklı sonuçlar ortaya çıkabilir.

Örneğin kan yağları tok karınayken daha yüksektir, aç karınayken düşüktür. Açlığın da belirli bir standarttı olması gerekir tabi ki.Aç karına yapılan testler için 12 saatlik bir açlık süresi gerekir.

“YAPILACAK TESLERLE HASTALARIN KULLANDIĞI İLAÇLARIN ETKİLEŞİMİNE BAKILMALI”
. 12 saatlik bir açlık süresince hipertansiyon ya da diyabet hastalarının ilaçlarını da mı almamaları gerekiyor?
Bu her zaman için geçerli değil. Bazı hastaların tedavi süreçlerinde doktorlarının önerdiği şekilde ilaçlarını kullanmaları gerekiyor. Bu konuda , laboratuara mutlaka danışılmalı.

Yapılacak testlerle, kullanılacak ilaçların etkileşiminin olup olmadığına bakılması lazım. İlaç düzeyi takibi yapılıyorsa, bunun bir standardı vardır. Hasta sabah ilacını içip de gelirse test bizi yanıltır. Ama hastanın hipertansiyonuyla ilgili kullandığı bir ilaç, yapılacak testleri hiç etkilemiyordur, o zaman ilacı kullanabilir.

. Su içilebilir mi?
Sabah saat dörtte kalkıp su içmek başka bir şey, laboratuara gelmeden su içilmesi başka bir şey. O süreç içerisinde alınan sıvı miktarında idrar testi yapılacaksa veya vücut sıvılarının hacmiyle ilgili parametrelerin ölçümüyle ilgili yapılacak testlerse sıvının alınmamasını tercih ederiz. Ama bir bardak suyu içilmemesi kadar da katı değiliz.

. Kalbinde pil olan hastaların ya da tek göğsü alınmış hastaların kan alınmadan önce sizi bilgilendirmesi gerekiyor mu?
Mutlaka, hasta kendi kliniğiyle ilgili bilgileri paylaşmalı. Çünkü bu ortaya çıkacak test sonuçlarının değerlendirilmesini de değiştirebilir. Zaten mutlaka hastanın özgeçmişini bilmek isteriz. Cihazdan çıkan bir rakam hastanın raporu olamaz. Onun mutlaka bütün klinik ve mevcut bilgilerle değerlendirilmesi gerekir. Hastaların raporlardaki referans değerlerine göre kendilerine teşhis koyması çok yanlış bir şeydir. Bu referans değerleri her hasta için aynı değildir.

. Hastalara testlerinin aynı merkezlerde yaptırılması önerilir hep. Aynı test, farklı merkezlerde farklı sonuçlar çıkarabiliyor,  bunun sebebi nedir?
Mevcut analiz sistemleri içerisinde farklı cihazlar ve kullanılan malzemeler var. Bunu uygulayan kişiler de doğal olarak merkezden merkeze değişiyor. Bu merkezler arasında farklılıklar olabilme ihtimali var. İdeali her merkezde her örneğin aynı çıkması.

Hasta laboratuarı test ederken gözden kaçırdığı birçok nokta olabiliyor. Kronik tedavisi olan bir hastanın mutlaka aynı merkezde ve koşullarda örneğinin takibini yapması daha doğru olur. Kan sulandırıcı ilaçlarda hastalarımızın yüzde 25’i kullandıkları ilaca karşı direnç geliştirme riskine sahipler. Hastaların doktorlarına danışarak kullanmalarında fayda var. Son olarak da, laboratuarlarda kullanılan cihaz ve ekipmanların referans değerlerine göre kontrol edilmesi gerekir.