Kanser Tedavisinde Akıllı İlaçların Yeri

Kanserin genel belirtileri nelerdir? Kanserin türüne, evresine, bulunduğu bölgeye bağlı olarak nasıl bir tedavi planı izlenir? Kanser tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler nelerdir? Akıllı ilaçların özellikleri nelerdir? Akıllı ilaçları hastalar nasıl kullanmalıdır, hastaya avantajları nelerdir? Kanser tedavisinde immünoterapi nasıl bir yöntemdir? Hangi kanser türlerinde uygulanır? Avantajları nelerdir?

Medical Park İzmir Hastanesi Medikal Onkoloji Uzmanı Doç. Dr. Çağatay Arslan, kanser tedavisindeki gelişmeleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

KANSERİN BELİRTİLERİ

. Kanserin genel belirtileri nelerdir?   
‘‘Kanserin belirtileri, normal hayatımızda ara ara olan bütün şikayetlerin sürekli, kesintisiz, herhangi bir tedaviye yanıt vermeden devam etmesi olabilir. Örneğin, ses kısıklığı hepimizin başına gelebilir. Ama ses kısıklığının sürekli olması, tedaviye cevap vermemesi gırtlak kanserinin bir belirtisi olabilir. Devam eden ağrılar, ağrı kesiciye yanıt vermeyen ağrılar, şiddetli ve geçmeyen öksürükler, kilo kaybı, kabızlık, devam eden ve sürekli olan kabızlık, büyük abdestten ya da idrar yollarından gelen kanama, balgamdan kan gelmesi gibi şikayetlerin devamlı olması kanserin belirtileri olabilir.’’

EVRELERİNE GÖRE TEDAVİ PLANI

. Kanserin türüne, evresine, bulunduğu bölgeye bağlı olarak nasıl bir tedavi planı izlenir?
‘‘Genel olarak tüm kanser türlerinde erken evrelerde ameliyat, tedavinin temelini oluşturur. Erken evrede kanserin tedavisinde tekrar etme riskine göre tamamlayıcı olarak ışın tedavisi (radyoterapi), kemoterapi (ilaçlı) ve son zamanda geliştirilen akıllı ilaçlar (hedefe yönelik tedaviler) kullanılmaktadır. Kanserin ilerlediği, başka organlara sıçradığı (metastaz yaptığı) durumlarda hastayı şifaya kavuşturmaktan daha çok yaşam süresini ilerletmek ve yaşam kalitesini düzeltmek amaçlanır. Eski nesil kullandığımız klasik kemoterapi ilaçları, daha yeni olarak kullandığımız hedefe yönelik tedaviler (akıllı ilaçlar) ve çok yakın bir zamanda kullanıma giren immünoterapiler (aşı tedavileri) ileri evre kanser tedavisinde kullandığımız tedavi yöntemleridir.’’

Doç. Dr. Çağatay Arslan

. Kanser tedavisinde kullanılan başlıca yöntemler nelerdir?
‘‘Kanser tedavisinin temelini çok eski yıllardan itibaren cerrahi tedavi oluşturur. Bunun yanında radyoterapi (ışın tedavisi) kanser tedavisinde yine temel köşe taşlarından birisidir. Kemoterapiler en az 60 yıldır kullanımımızda olan halen geçerliliğini koruyan ilaçlı tedavilerdir. Güncel olarak hedefe yönelik tedaviler, akıllı ilaçlar ve immünoterapiler (aşı tedavileri) kanserde kullanılan temel tedavi yöntemlerindendir.’’

AKILLI İLAÇLARIN ÖZELLİKLERİ

. Akıllı ilaçların özelliği nedir?
‘‘Eski yıllardan itibaren kanserin ilaçla tedavisi kemoterapi ile yapılmaktaydı. Kemoterapinin özelliği, hücrenin yapısında geri dönüşsüz bir hasar oluşturarak hücreyi ölüme götürmektir. Ama tümör hücrelerinde bu etkiyi yaparken normal hücrelerimizde de aynı etkiyi oluşturur. Bu nedenle kemoterapinin normal hücreler üzerindeki yan etkileri gelişir. Saç dökülmesi, ağız yarası, ishal, halsizlik gibi yan etkilerinin altında yatan neden, kemoterapilerin tümör hücreleri yanında normal hücrelerimizin üzerine yaptığı etkiler nedeniyledir. Bunun yanında son zamanda özellikle insan genom atlasının keşfinden sonra kanserin genetik yapısının ortaya konması üzerine kansere neyin neden olduğu, özellikle tümör tiplerine has hangi moleküllerin kanserin ilerlemesinde rol aldığı keşfedilmiştir. Bunun üzerine bu keşfedilen genetik alt yapıların hedef alınarak hedefe yönelik tedaviler (halk arasında akıllı ilaç olarak bilinen tedaviler) geliştirilmiştir. Bu tedavilerin özelliği, kemoterapiler gibi diğer tüm hücreler üzerine etkili olmamaları, sadece kanser hücrelerini seçip özel olarak onların üzerinde oluşturdukları etkiler nedeniyle kanser hücrelerini etkisiz hale getirmeleri ve öldürmeleridir. Dolayısıyla kemoterapiler gibi diğer normal hücreler üzerindeki olumsuz etkilerinin olmaması nedeniyle yan etkileri de olmamaktadır. Bunun yanında, hedefe yönelik tedavilerin kemoterapiler kadar etkili olduğu hatta bazen onlardan daha da etkili olduğu yaşam süreleri üzerine, yaşam kalitesi üzerine olumlu etkileri olduğu bilinmektedir.’’

. Akıllı ilaçları hastalar nasıl kullanmalıdır, hastaya avantajları nelerdir?
‘‘Akıllı ilaçlar genel olarak ağızdan kullanılmaktadır. Bunun yanında cilt altı ya da damar yoluyla kullandığımız akıllı ilaçlar da mevcuttur.’’

İMMÜNOTERPİ HANGİ KANSER TÜRLERİNDE KULLANILIYOR?

. Kanser tedavisinde immünoterapi nasıl bir yöntemdir? Hangi kanser türlerinde kullanılır? Avantajları nelerdir?
‘‘İmmünoterapi, vücudun bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini uyararak kanseri tedavi etme yöntemidir. Temel olarak, bağışıklık sistemine ait hücreleri kanser hücrelerine karşı uyararak kanser hücrelerinin ölmesi ve kontrol altına alınması esasına dayanır. Son zamanlardaki en güncel kanser tedavisi yöntemidir. Özellikle malign melanom başta olmak üzere (ilk kullanım alanıdır), böbrek kanserleri, akciğer kanseri ve vücudumuzdaki diğer tüm kanserlerde kullanım alanı bulmuştur. En önemli etki mekanizması tümörün bağışıklık sistemi hücreleri tarafından yok edilmesi esasına dayanır. Yaklaşık yüzde 20-30’luk bir hasta grubunda özellikle uzun süreli sağ kalım, tümörün uzun süreli tedavi altına alınması bu tedavilerle sağlanmaktadır. Özellikle bağışıklık sistemi üzerinden etkili olan bu tedaviler klasik kemoterapi ilaçları, hedefe yönelik tedaviler gibi diğer ilaçların yan etkilerini barındırmazlar. Özellikle bağışıklık sistemi kullanıldığından bağışıklık sistemi ile ilgili otoimmün halk arasında romatizma denilen bazı hastalıklar gibi yan etkiler dışında belirgin bir yan etkileri de bu tedavilerin bulunmamaktadır.’’