Tüp Bebekte Embriyo Dondurma İşlemi

Tüp bebek kararı vermeden önce bir çifte hangi testlerin yapılması gerekir? Tüp bebek tedavisi her kadına uygulanabilir mi? Rahimdeki miyomlar alınarak tüp bebek tedavisine gerek kalmadan gebelik sağlanabilir mi? Tüp bebeğin başarılı olması için rahimdeki tüplerdeki tıkanıklıkların açılması gerekir mi? İlerleyen yaşla birlikte gündeme gelen yumurtalık rezervi, doğurganlığı ve tüp bebeğin başarısını nasıl etkiler? Genç kadınlarda yumurtalık rezervinin kötü olmasına ve azalmasına neden olan ne gibi faktörler var? Yumurta, embriyo ve sperm dondurma nedir? Bunlar kimlere önerilir? Türkiye’de yapılma şartları nelerdir? Dondurma sonucu materyaller ne kadar saklanabilir?

İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi Direktörü Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Aret Kamar tüp bebek tedavisi, yumurtalık rezervi ile embriyo, sperm ve yumurta dondurma işlemleri hakkında merak edilenleri Sağlığım İçin Herşey’de anlattı.

ÇİFTLERE HANGİ TESTLER YAPILIR?

. Tüp bebek kararı vermeden önce bir çifte hangi testlerin yapılması gerekir?
“Çiftin sağlıklı olarak çocuk sahibi olup olamayacağını belirlemek önemlidir. Bu nedenle bir kadının 9 ay bir bebeği karnında taşıyabilmesi ve sağlıklı şekilde doğurabilmesi için kadının da vücudu sağlıklı olmalıdır. Dolayısıyla olay sadece çocuk sahibi olmak değildir. Çünkü tüp bebek, sadece kadınları hamile bırakmaya yarayan bir yöntemdir. Önemli olan gebeliğin de sağlıklı devam edebilmesidir. Bu nedenle tedaviye başlamadan önce kadının şeker tahlili, kan sayımı, tiroid testi gibi normal sağlığını etkileyen bütün tahlilleri yapılmalıdır. Eğer kadının herhangi bir dahili problem varsa; böbrek, karaciğer, kalp, astım, tansiyon hastasıysa bunları da ilgili uzman değerlendirmelidir. Gebelik sırasında da nasıl bir yol izleneceği üzerine bir kadın doğum hekimi ile bilgi alışverişinde bulunmalıdır. Sağlık tahlillerinden sonra doğurganlıkla ilgili tahlillere başlanır. İlki, en kolay test olan sperm testidir. Sperm testi için erkek 3-4 gün ilişkiye girmemiş olmalıdır. Sperm hücrelerinin sayısına, hareketliliğine ve şekil bozukluğunun olup olmadığına bakılır. Bu üç faktörün birleşiminde hareketli sperm sayısı, normal ilişki ile kadının hamile kalıp kalamayacağı ya da aşılama veya tüp bebek tedavisinin gerekip gerekmediği öğrenilir.

İlk muayene sırasındaki test ise ultrasondur. Kadının yumurtalığındaki yumurta sayısı, tedavi ile kaç yumurta oluşacağı, bu yumurtaların kalitesi ultrasonla görülür. Ayrıca rahimde doğuştan gelen şekil bozukluğunun varlığı, rahmin içinin kalınlığı ölçülerek kadının gebe kalmayla ya da bebeği taşımayla ilgili herhangi bir sıkıntı yaşayıp yaşamayacağı da ultrasonla anlaşılır. Bundan sonra mutlaka rahim filmi çekilir. Ultrason ile miyom, polip gibi kitlesel olgular görülebilir. Ama kadının tüplerini ultrasonla görmek çok genişlemiş tüpler dışında hemen hemen imkansızdır. Dolayısıyla ultrason yanında rahim filmi de çekmek şarttır. Rahim filmiyle rahim içi ve tüpler görülür. Tüplerde problem olması bebeğin rahim içine yerleşme şansını etkiler. Rahim filmi yerine kamera ile rahim içerisine bakmak doğru bir yaklaşım değildir. Çünkü o yöntem tüplerin nasıl olduğunu pek göstermez. Özetle sağlıkla ilgili tahliller, sperm testi, ultrason ve rahim filminden sonra tedaviye karar verilir.”

“TÜP BEBEK TEDAVİSİ İÇİN SABIRLI OLUNMALI”

. Tüp bebek tedavisi her kadına uygulanabiliyor mu? Rahimdeki miyomlar alınarak tüp bebek tedavisine gerek kalmadan gebelik sağlayabiliyor mu? Tüp bebeğin başarılı olması için rahimdeki tüplerdeki tıkanıklıkların açılması gerekiyor mu?
“Bazen rahmin içine doğru büyümüş olan ufak bir miyom alınınca çift hamile kalır. Ama ilk önce erkeğin sperm tahlillerinin normalliğine bakılır. Kadının adetleri düzenliyse yumurtalaması da normaldir. Düzenli değilse zaten yumurtlamayla ilgili bir sıkıntı vardır. Rahmin içini etkileyen bir polip veya miyom varsa ve başka hiçbir sebep yoksa, onlar alınıp bir süre beklenir. Kadının yaşı genç ve evlilikleri de yeniyse başka bir tedaviye gerek kalmaz. Bazen kadının çocukluğunda geçirdiği apandisit ameliyatı sırasında rahmindeki sağ tüp zedelenmiş olur. Sağ tüpteki problem nedeniyle rahmin içerisine bebek yerleşmez. Bu problem rahim filminde görülüp çözülürse ve çift sağlıklıysa sol taraftaki tüpten hamile kalabilir. Sperm sayısı biraz düşükse ya da kadının yumurtlaması iyi değilse ve düzensiz adet görüyorsa tüp bebekten önce aşılama tedavisi önerilir. ‘Yumurtalığı ve spermi daha iyi çalıştırarak uygun hale getirip, gebe kalma ihtimalini arttıralım. Gebe kalmazsanız size tüp bebek yapalım’ denir. Ancak yıllarca çocuk sahibi olmak için bekleyen çiftler bir an önce tüp bebek yaptırıp çocuk sahibi olmak istiyorlar. ‘Daha çok bebek koyduralım. Bir an önce hamile kalalım, şansımızı arttıralım’ diyorlar. Ama ikiz hamile kalınırsa onu 9 ay nasıl taşıyacaklarını hiç düşünmüyorlar. Fazla bebek koymanın da kendine göre sakıncaları var. Dolayısıyla tüp bebek tedavisi için acele edilmemeli, biraz daha sabırlı olunmalıdır.”

Op. Dr. Aret Kamar

KADININ YAŞI ÖNEMLİ

. İlerleyen yaşla birlikte gündeme gelen bir konu olan yumurtalık rezervi doğurganlığı ve tüp bebeğin başarısını nasıl etkiler?
“Kadının yaşı arttıkça yumurtanın sayısı ve kalitesi azalır. Yumurta sayısı azaldıkça ve kalitesi de bozuldukça gebelik oluşma ihtimalleri düşmeye başlar. Bunlar fizyolojik nedenlerdir. Bugün birçok kadında yaşı genç olduğu halde yumurtalık rezervinin azaldığı görülmektedir. Çok yumurta ve spermin uygunluğu çok fazla embriyo demektir. Embriyonun içinden çok sayıda güzel embriyo çıkar. Bunların içinden en iyisi seçilip içeri konur. Fazla embriyo varsa onlar da dondurulup saklanır. Eğer kadın gebe kalırsa, donmuş olanlar beş sene saklanabildiği için, ikinci hatta üçüncü çocuğu o donmuş embriyolardan yapabilir. Gebe kalmazsa, bir-iki ay sonra kadına iğne tedavisi ve yumurta toplama eziyetleri çektirilmeden tekrar transfer yapılır. Bu her zaman bir avantajdır. Ama buradan şu anlaşılmamalı: ‘Yumurtası az olanlar hamile kalamazlar. Yumurtalık rezervi kötü olan kadınlar hamile kalamazlar.’ Bir kadın, bir tane yumurtası bile çıksa çocuk sahibi olabilir.”

ÇEVRE ŞARTLARI VE KATKILI BESİNLERİN ETKİLERİ

. Genç kadınlarda yumurtalık rezervinin kötü olmasına ve azalmasına neden olan ne gibi faktörler var?
“Bugün çevre şartları genç kadınlarda yumurtalık rezervinin kötü olmasında ve azalmasında en büyük faktördür. Son dönemde evlenen çiftlerin yüzde 15-20’sinin çocuğu olmamaktadır. Özellikle de bütün dünyada erkeklerin sperminin giderek azaldığı görülmektedir. Yine son zamanlarda kliniğe başvuran kadınlarda, yumurtası artık 10-20-30 tane gelenlerin sayısı giderek azalmaya başladı. Genelde tedavi ettiğimiz kadınların yarısında hep 1-2-3- yumurta ile uğraşıyoruz. Bütün besinlerde teknolojinin ve sanayinin güzel görünsünler diye getirdiği bir katkı var. Eşey hücreleri vücutta en hızlı üreyen hücreler olduğu için bu tür dış etkenlerden en çok onlar etkilenmektedir. Kanser tedavisi olanlarda her zaman yumurta ve spermi korumak gerekir. Çünkü vücutta bütün organlar kanser tedavisinden sonra kendi yapılarını ve bütünlüklerini koruyabilir. Ama kanser tedavisinden sonra kadınlar menopoza girebilir. Erkekler hiç sperm üretemez hale gelebilir.”

“SPERM VE EMBRİYO DONDURMA, ÇAĞIN EN BÜYÜK BULUŞU”

. Yumurta, embriyo ve sperm dondurma nedir? Bunlar kimlere önerilir? Türkiye’de yapılma şartları nelerdir? Dondurma sonucu materyaller ne kadar saklanabilir?
“Yumurta, embriyo ve spermin dondurulması çağımızın en büyük buluşlarından biridir. Doğurganlığın devam ettirilmesi için çok önemli şartlardandır. Bugün kök hücreden yumurta ve sperm hala yapılamamaktadır. Embriyo dondurmak, tüp bebek tedavisinde çok büyük bir avantajdır. Çünkü tam bebek konacağı gün kadının kanaması gelebilir ya da grip geçirip ateşi yükselebilir; tedavi sırasında kadının hormonları istenildiği gibi gitmeyebilir. Embriyoyu dondurmak, istenildiği zaman durdur düğmesine basmak gibidir. Biz yumurtayı büyütüp embriyoyu yapıyoruz; şansımızın en büyük olduğu zaman da embriyoyu içeri koyabiliyoruz. Birinci transferde hasta gebe kalmasa bile bir sürü güzel embriyosu varsa, bunlar dondurulup saklanabilir. Eğer kadın gebe kalmazsa bir ay sonra transfer olur. Gebe kalıp da doğurursa, dondurulanlar kanunen beş sene saklanır. Dondurulan embriyolar ikinci ve üçüncü çocuk için de kullanılabilir. Kadın 30 yaşına gelmiş ve rezervi azalmış olabilir. Hala evlenememiş ya da herhangi bir sebeple çocuk yapamıyor da olabilir. Kanser tedavisi görecektir; tedavisinden önce yumurtasını dondurtur. İleride yumurtaya ihtiyaç duyduğu zaman istediği gibi kullanabilir. Kanserin tedavi ile sonuçlanması yaklaşık beş sene sürer. Sonuç olarak kanser hastaları, yumurta rezervi düşmüş kadınlar devletten bir rapor alarak istediklerinde tüp bebek merkezlerine başvurup yumurtalarını dondurabilirler.”

DONDURMA İŞLEMİ NASIL YAPILIYOR?

. Yumurta, sperm ve embriyo dondurulmasında bu materyaller nasıl toplanıyor? Cerrahi bir işlem mi gerekiyor?
“Sperm, sperm tahlili veriyormuş gibi verilir ve dondurulur. Bu işlem erkeğin kanser tedavisinden önce yapılır. Kadınlarda yumurta toplama işlemi ise ultrason eşliğinde olur. Ultrason altında daha önceden büyütülerek hazırlanmış olan yumurtalıklar ile ön tedavi yapılır. Bu tedavi sonrasında yumurtalıklar ultrason eşliğinde istenilen boya geldiklerinde her bir yumurtanın içerisine iğne ile girilerek yumurtalar boşaltılır. Kadın işlem sırasında uyuduğu için hiçbir şey hissetmez. Boşaltılan sıvıları laboratuar inceleyip sıvıların içindeki yumurtaları ayıklar ve onları uygun şartlarda dondurur.”