Erkek Üreme Sağlığı Sorunları

Erkek kaynaklı kısırlığın nedenleri ve tedavisindeki gelişmeler konusunda İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi’nden Üroloji Uzmanı Op. Dr. Osman Ceylan bilgi verdi.

Günümüzde erkeklerden kaynaklanan kısırlık vakalarının sayısı arttı mı?
Daha önceki dönemlerde erkeğe ait kısırlık sebepleri yüzde 20 civarındaydı; ama son yapılan çalışmalarda bu oran giderek arttı ve yüzde 40’lara kadar ulaştı. Erkek ve kadın ikisini birden düşündüğümüz zamanda neredeyse bu oran yarı yarıya olmaya başladı. Hormon yetersizliğine bağlı sperm üretiminde problemler, varikosel testislerdeki toplardamarlarda genişlemeler, enfeksiyonlar ya da sperm kanallarında tıkanıklıklar sebebiyle oluşabiliyor. Daha önce geçirilmiş cerrahi müdahaleler örneğin fıtık, inmemiş testis gibi ya da neştere bağlı yapışıklıklar da sebep olabiliyor.

ERKEK KISIRLIĞI

Erkek kısırlığı kavramını düşündüğümüzde bunun dereceleri var mıdır? Yani her erkekte kısırlık, meme sağlığı ile ilgili yaşadığı problem birbiri ile aynı derecede midir? Yoksa farklı mıdır?
Kesinlikle farklı; çünkü bazı kişilerde sperm yani ejekülatlarında spermler var. Yani bunları laboratuvar şartlarında bulduğumuz anda tüp bebek tedavisi ya da aşılama yöntemleriyle kişileri çocuk sahibi yapabiliyoruz. Ama bir kısmında ise sıfır sperm var yani azo sperm denilen sorun. Hiç canlı hücre bulamıyoruz. Bunların problemleri tabi diğer gruba göre daha fazladır. Bu son grup şiddetli erkek kısırlığı dediğimiz gruba girer. Çok az spermi vardır ya da hiç hücre görülmez. Buna şiddetli azo spermi denilir. Azo spermi zaten hücre olmamasıdır; ama şiddetli olduğu anda hiç hücre bulunmuyor ya da tek tük hücre çıkıyor.

ERKEK KISIRLIĞI VE GENETİK FAKTÖRLER

Erkek kısırlığında genetik faktörlerin etkisi nedir? Erkek kardeşlerin birinde üreme sağlığı ile ilgili sperm sayısı kalitesi ile ilgili problem varsa diğerlerinde de olma ihtimali genetik olarak nedir?
Tüm popülasyonda infertitelerde genetik problem çıkıyor. Bunların en çok bilineni kromozom fazlalıklarıdır. Örneğin; 47-48 kromozom var. Bunlar yaklaşık 700-1000 doğumda bir görülüyor. Yani 5 kardeşten birinde görülebilir; ama diğerlerinde görülecek diye bir şey yoktur. Ama eğer babada Y kromozomu üzerinde problem varsa; yani delesyon dediğimiz bazı bölgelerde kayıplar varsa bütün kardeşlerde olma ihtimali var. Ayrıca bu hastalara tüp bebek tedavisi yapılırsa bu Y kromozomu üzerindeki delesyonlarla erkek çocuğa da aktarılır. İleriki dönemlerde çocuk üreme çağına geldiği zaman aynı sorunları yaşayabilir.

VARİKOSEL NEDİR?

Varikosel nasıl bir hastalıktır? Hangi belirtilerle belli eder? Görülme oranı nedir?
Tüm toplumda yaklaşık yüzde 13-15 arasında görülür. Varikosel, erkeklerin torbalarındaki toplardamarların genişlemesi; yani varisleşmesidir. Bu hastalar genelde  çocuk sahibi olamama, ağrı, daha erken yaşlarda yani ergenlik yaşına gelmeden öncede yumurtalarında gelişim geriliği ile doktora başvururlar.

Her varikosel mutlaka kısırlığa yol açıyor mu?
Her varikosel kısırlığa yol açmaz. Çok hafif varikoseller kimi zaman dikkate alınmaz; ama belirgin gözle görülür Gereid 2-3 dediğimiz varikosel varsa, spermlerinde sayı azsa, hareketlerinde ve şekillerinde de problem varsa ameliyat önerilir. Ama Sub klinik dediğimiz tahlillerde sıkıntısı yoksa spermiyogram normalse ameliyat önerilmez.

VARİKOSEL TEDAVİSİ

Varikosel ameliyatı nasıl yapılıyor? Anestezi nasıl? Bu cerrahi sonrasında çiftin çocuk sahibi olma şansı ne ölçüde yükseliyor?
Bu cerrahiden sonra yüzde 30-40 olasılığı ile çiftler çocuk sahibi olabilirler. Sperm sayısı normalse ama hareketinde ve şeklinde problem varsa ameliyattan sonra çocuk sahibi olma şansları diğer tedavi yöntemlerine gerek kalmadan yüzde 30-40 civarında olur. Ameliyat aynı zamanda spermlerin şeklini ve hareketlerini düzeltir. Çok az sayıda sperm varsa bu spermleri kullanarak tüp bebek tedavisine yönelebilirsiniz. Ameliyat genel anestezi altında yapılır. Kasıktan girilerek laporoskopik ya da robotik olarak yapılır. Mikroskop kullanarak kasıktaki toplardamarlar tek tek ayırılır ve bağlanır. Diğer damarlara zarar verilmez ve korunur.

KABAKULAK HASTALIĞI ERKEK ÜREME SAĞLIĞINI NASIL ETKİLER?

Kabakulak enfeksiyonu geçiren erkeklerde kısırlık riskinin yüksek olduğu doğru mu?  
Kabakulak hastalığı eğer ergenlikten sonra geçirilirmişse yaklaşık yüzde 40 civarında yumurtalar etkilenir. Bu durum imnolojik orşit oluşmasına yol açar. Bu da yumurtanın giderek küçülmesine oradaki gen hücrelerinin ölmesine neden olabilir ve yüzde 40 kısırlık problemi yaratabilir. Küçük yaşta geçirilen kabakulağın bir etkisi olmaz.

Sigara erkeklerin üreme sağlığını nasıl etkiliyor?
Sigara genel olarak bütün vücudu etkilediği gibi damar sistemini de etkiler. Erkek organına gelen kan akımını bozar. Bunu bozduğu için de sertleşme problemi yaratır ve ileriki dönemlerde daha kötüye de gidebilir. Toksik metabolikler nedeni ile spermlerin hareketini ve fonksiyonunu bozar. Bunun için sigara içilmesi önerilmez.

Bebek sahibi olma problemi yaşayan bir çift geldiğinde araştırmaya kimden nasıl başlanıyor?
Önce erkeğe sperm tahlili yapılır. Birinci de sıkıntı varsa hiç sperm görülmemişse 15 gün sonra ikincisi yapılır. Hem ekonomik olması hem de çok daha kolay olduğu için araştırmaya erkekten başlamakta fayda vardır. Bu araştırmada spermin hacmine, sayısına, hareketine bakılır. Bazen bunların hepsinin çok iyi olduğu ama yine de çocuk sahibi olamama durumları yani sebebi bilinmeyen infertilite de olabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün de belirttiği gibi bir mililitrede 20 milyonunun üzerinde olması normal değerlerdir.