Histeroskopi Tüp Bebek Şansını Artırır Mı?

Histeroskopi nedir? Hangi durumlarda uygulanır? Histeroskopi için özel bir zaman dilimi var
mıdır? Histeroskopi ile laparoskopi arasında ne fark vardır? Laparoskopinin tüp bebek tedavisindeki yeri nedir? Tüp bebekte endoskopinin yerini İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi’nden Kadın Doğum Uzmanı Op. Dr. Suzan Gençsoy anlattı.

HİSTEROSKOPİ HANGİ DURUMLARDA YAPILIR?

. Histeroskopi nedir? Hangi durumlarda uygulanır?

‘‘Histeroskopinin amacı rahimin içini görüntülemek ve herhangi bir anatomik ya da patolojik
problem varsa aynı anda onu ortadan kaldırmaktır. Histeroskopi için hasta çok kısa süreli bir
sedasyon (derin uyku şeklinde anestezi) alır. Ameliyathanede, steril şartlarda yapılır. Hasta
jinekolojik pozisyondayken rahim ağzından bir endoskopik sistem ile (ucunda kamera olan ince
boru şeklinde bir cihaz ile) girilir ve bu histeroskopi esnasında rahimin içi görüntülenir. Rahim
gebelik esnasında embriyoya ev sahipliği yapan organdır. Bazen rahim boşluğunda birtakım
patolojik durumlar olabilir. Mesela et beni tarzında oluşumlar (polip) veya rahim içerisine doğru
büyüyen miyomlar olabilir. Doğuştan birtakım anatomik sorunlar olabilir. Mesela rahimin ortasında perde gibi rahim boşluğunu ikiye bölen bir sorun olabilir. Veya daha önce geçirilen herhangi bir rahim ameliyatından sonra rahimin ön arka duvarı yapışık olabilir. İşte böyle durumlarda histeroskopi ile birlikte bu patolojiler de ortadan kaldırılır. Histeroskopinin genelde iki şekli vardır.

Bunlardan biri diyagnostik tanı amaçlıdır. Bu, muayene şartlarında ve anestezi almadan (ofis
histeroskopi) basit bir tanısal işlemdir. Bu işlemde sadece problemi varsa o görülür. Eğer problem varsa operatif histeroskopiye geçiş yapılır ve histeroskopiyle problemler ortadan kaldırılır.’’

HİSTEROSKOPİ İÇİN ÖZEL BİR ZAMAN DİLİMİ VAR MI?

. Histeroskopi için özel bir zaman dilimi var mıdır? Birkaç kez tekrarlamak gerekebilir mi?

‘‘Eğer operatif histeroskopi yapılacaksa rahim boşluğundan daha güzel görüntü almak için adet
siklusunun (döngüsü) tamamen bitiminde yapılır. Çünkü endometrium (rahim zarı) o dönemde
incedir. Eğer bir sonraki adete yakın bir dönemde yapılırsa bu sefer endometrium kalınlaşıyor ve görüntü o kadar net olmayabiliyor. Dolayısıyla adet bitiminden 1 hafta 10 gün içerisinde yapılırsa çok daha güzel sonuçlar alınıyor. Veya hasta o siklus boyunca gebeliği önleyici bir takım haplar kullanırsa o zaman da endometrium ince kalıyor ve görüntü daha güzel, işlem de daha rahat oluyor.

Histeroskopi farklı amaçlarla da yapılabilir. Sadece tanı amaçlı yapılan histeroskopide hiçbir
problem çıkmayabilir. Belli bir süre sonra rahimle ilgili şüpheli bir durum (polip ya da miyom) oluşursa tekrar histeroskopi yapılabilir. Rahime zarar veren bir işlem olmadığı için rahatlıkla ve
sıkça yapılabilen bir işlemdir.’’

Histeroskopi tüp bebek şansını artırır Mı?

‘‘Histeroskopi kadın doğurganlığı (yumurtlama) hakkında herhangi bir bilgi vermez. Histeroskopi
rahim boşluğuyla ilgili bir patoloji varsa bunu söyleyebilir. Bu da özellikle tüp bebek tedavisi
aşamalarında embriyonun yerleşmesiyle ilgili herhangi bir problemin varlığını tespit etmek için çok önemlidir. Histeroskopi özellikle hastanın tekrarlayan başarısız denemelerini ve rahimle ilgili
problemini anlamak için yapılır.’’

LAPAROSKOPİ İLE FARKI NE?

. Histeroskopi ile laparoskopi arasında ne fark vardır?

‘‘İkisi de endoskopik yöntemdir ve ikisi de görüntüleme amaçlı yapılır. Histeroskopi rahim
boşluğunu görüntüler ve işlem rahim ağzından yapılır. Karın boşluğuna herhangi bir kesi ve işlem yapılmaz. Laparoskopi ise rahmi dıştan görüntüler. Laparoskopi karın boşluğunu dolayısıyla rahmi, yumurtalıkları, tüpleri dıştan görüntüleyen bir yöntemdir. Giriş göbek deliğindendir. Gerekirse yanlardan iki tane daha giriş yapılır.’’

LAPAROSKOPİNİN TÜP BEBEK TEDAVİSİNDEKİ YERİ

. Laparoskopinin tüp bebek tedavisindeki yeri nedir?

‘‘Sadece tüp bebek yapılacaksa laparoskopi veya histeroskopi gerekmez. Tüp bebek aşamalarında yumurtalıklar uyarılır, yumurtalıkların büyümesi takip edilir ve yumurta toplama işlemi yapılır. Yumurta toplama, vajinal yoldan steril şartlarda yapılan bir işlemdir. Ultrason eşliğinde yapılır ve özel bir aspirasyon iğnesi kullanılır. Ancak tüp bebek aşamalarında başarı şansımızı düşürecek bir problem, özellikle tüplerle ilgili bir sıkıntı varsa bunu araştırmak için karın boşluğundan girilir. Bazen tüpler tıkalı olur ve içerisinde sıvı birikir (hidrosalpinks). Tüplerin içerisindeki bu sıvı rahim boşluğuna geri akabilir ve embriyonun içeride tutunmasını bozabilir.

O yüzden tüplerle ilgili sıvı birikimi tespit edilirse önce laparoskopi yapılarak bu sıvı ortadan kaldırılır. Sonra tüp bebek tedavisine kalındığı yerden devam edilir. Yumurtalıklarla ilgili birtakım kistler de olabilir. Endometrium (çikolata kisti) veya herhangi başka bir kistik durum varsa önce laparoskopiyle bu kistler alınır. Sonra tüp bebek tedavisine devam edilir.’’

TEKRARLAYAN TÜP BEBEK BAŞARISIZLIĞI

. Tekrarlayan başarısız tüp bebek denemeleri sonrası neleri araştırmak gerekir?

‘‘Çiftlerin ilk denemede gebeliğe ulaşması mümkün değildir. En ideal şartlarda dahi gebelik şansı yüzde 70’dir. Bu tabii yaşa, yumurta sayısına ve kalitesine göre değişir. Her şeye rağmen gebelik oluşmazsa çok detaylı araştırma yapılır. Embriyonun gelişimiyle ilgili problemi tespit için genetik araştırma gerekebilir. Çünkü bazen embriyonun kendi yapısıyla ilgili aileden gelen genetik sorunlar olur. Eğer genetik bir problem olduğu düşünülürse transfer yapmadan önce embriyoların her birine genetik inceleme yapılmalıdır. Embriyodan birkaç tane hücre alınarak embriyonun genetik yapısı tespit edilir. Böylece sağlıklı ve sağlıksız embriyolar ayırt edilerek sağlıklı olan embriyolar transfer edilir.

Embriyoların sağlıklı olmasına rağmen yine gebelik oluşmuyorsa birtakım immünolojik, hormonal sorunlar var mı diye kadının hormonal profiline birtakım detaylı testler yapılır. Veya rahimin içerisinde embriyoyu barındırmasına engel olacak bir problem varsa bu histeroskopik yöntemle görüntülenerek tespit edilir. Eğer böyle bir durum varsa aynı etapta operatif bir şekilde bu problem ortadan kaldırılır. Sonrasında tüp bebek tedavisine kalındığı yerden devam edilir.’’

İLAÇSIZ TÜP BEBEK DENEMESİ

. İlaçsız doğal tüp bebek denemesi nedir?

‘‘Tüp bebek denemelerinin ilk yıllarında çok yüksek dozda ilaçlar kullanılıyordu. Bunun
embriyonun gelişimini, özellikle endometriumun kalınlaşarak embriyoyu kabul etme olasılığını
azalttığı araştırmalarla tespit edildi. O yüzden son yıllarda daha düşük dozda ilaç kullanıyoruz.
Özellikle iğne gibi ilaçlar kullanmadan kadının normal doğal yumurtasıyla (her ay kadınlarda 1-2
tane doğal yoldan yumurta gelişiyor ve olgunlaşıyor) tüp bebek yapıldığında çok daha güzel
sonuçlar elde edildiği tespit edildi. Ancak bu durumda sadece 1 veya 2 tane yumurtayla çalışıldığı için siklus iptalleri ve gelişim bozuklukları olduğunda başka embriyo elimizde kalmıyor.  Bu durumda bunu seçili grupta kullanmak zorunda kalıyoruz. Özellikle yumurta rezervi düşük ve yaşı ilerlemiş olan kadınlarda genellikle iğne gibi ilaçlar yerine doğal siklus kullanıyoruz ve daha güzel sonuçlar elde ediyoruz.’’

TÜP BEBEK TEDAVİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

. İlaçlı ya da ilaçsız tüp bebek denemelerinin arasında başarı açısından bir fark var mıdır?

‘‘Tüp bebek başarısını etkileyen en az 7-8 sebep vardır. Bunların arasında en önemli sebep kadının yaşıdır. Çünkü kadınlar belli bir sayıda yumurtayla doğarlar ve yıllar içerisinde bunlar tüketilir. Yeni yumurta oluşmaz. Yaşla birlikte bütün hücrelerimiz yaşlandığı gibi yumurta da yaşlanır, yumurta kalitesi ve DNA yapısı bozulur. Bu durum embriyo kalitesini ve tüp bebek başarısını etkiler. Bunun yanında birtakım teknik sorunlar, kullanılan ilaçların dozu, rahimde implantasyonu etkileyecek faktörler (rahim zarında problem, yapışıklık, miyom-polip) de tüp bebekte başarıyı olumsuz etkiler.

Dolayısıyla kadınlar çocuk sahibi olma arzusunu çok fazla ertelememelidirler. Ayrıca bunun hiçbir belirtisi de yoktur. Genelde normal adet görmeye devam edebilir kadın ama yumurta rezervinin azaldığını hiçbir şekilde anlamaz. Özellikle doğurganlığını tamamlamamış kadınlar yılda bir kere bir jinekoloğa özellikle de tüp bebekle, infertiliteyle ilgilenen bir doktora muayene olmalıdırlar. En azından yılda bir kez yumurta rezervini gösteren testleri yaptırmalıdırlar.’’