Tüp Bebek Süreci Nasıl İşliyor? Tüp Bebek Uzmanı Dr. Hande Akbaş Anlattı

Kısırlık nedir? Kısırlık sorunu olan bir çifte hangi durumlarda aşılama; hangi durumlarda tüp bebek tavsiye edilir? Tüp bebek süreci nasıl işliyor?, Tüp bebekte genetik tarama yöntemi nedir? Tüp bebek kimlere yapılır? Tekrarlayan gebelik kayıpları nedir?

Kısırlık ve tüp bebek tedavisi hakkında merak edilenleri İstanbul Tüp Bebek ve Kadın Sağlığı Merkezi’nden Kadın Hastalıkları Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Dr. Hande Akbaş, Sağlığım İçin Herşey'e anlattı.

. Kısırlık nedir? Kısır bir çift nasıl değerlendirilir?

‘‘Kısırlık genellikle çiftler evlendikten sonra bir yıl korunmasız ilişkiye rağmen çocuk sahibi
olamamalarına denir. Haftada en az üç kereyi biz düzenli olarak kabul ediyoruz. Kısırlığın kadına ait sebepleri ve erkeğe ait sebepleri vardır. Bu nedenle çiftler görüşmeye birlikte gelmelidir. İlk değerlendirmede kadına ve erkeğe farklı farklı sorular sorulur. Her ikisi de değerlendirildikten sonra birtakım tahliller istenir. Tahlillerin sonucunda hangi tedavinin çift için uygun olduğu planlanır.’’

KADINLARDA YUMURTA KAPASİTESİ NASIL ÖLÇÜLÜYOR?
. Yumurta kapasitesi nedir?

‘‘Kadınlarda yumurtalık kapasitesi artık ölçülebilmektedir. Kariyer yapmak için çocuk sahibi
olmayı öteleyenler 35 yaşından önce yılda bir kere 35 yaşından sonra da 6 ayda bir yumurtalık
rezervlerine mutlaka baktırmalıdırlar. Çünkü adet görmek her zaman yumurtlamak demek değildir.

Ultrasonografik yöntemle her iki yumurtalıktaki yumurta taslaklarının ne kadar kaldığı çok net
görülebilir. Bunun yanında birtakım kan değerleriyle (AMH/anti-müllerian hormon testi)
yumurtalık değerleri ne kadar, ne kadar süre sonra yumurtalarını dondurma işlemi gündeme
gelebilir konularına bakılıp hastaya bilgi verilir.’’

. Kısırlık sorunu olan bir çifte hangi durumlarda aşılama; hangi durumlarda tüp bebek
tavsiye edilir?

‘‘Eğer ciddi erkek kısırlığı ya da kadın yumurta rezervi azlığı varsa genellikle tüp bebek yöntemine geçilir. Erkeğin spermleri çok iyi, kadının yumurtalık rezervleri çok iyi, tüpler kesinlikle açık ama çift iki yıldır evli ve çocuğu olmuyorsa, özellikle kadının da yaşı gençse bir ya da iki kere aşılama önerilir. Aşılama yöntemi, spermlerin laboratuvarda hazırlanarak kadının yumurtlama gününde direkt bir minik kateterle rahmin içine yerleştirilmesidir.’’

TÜP BEBEKTE GENETİK TARAMA YÖNTEMİ

. Tüp bebekte genetik tarama yöntemi nedir? Kimlere yapılır? Genetik tarama testleri tür
sonuçları ortaya çıkarır?

‘‘Artık laboratuvar şartlarında yumurta ve sperm döllendikten sonra oluşan embriyolardan birtakım hücreler alınarak laboratuvar şartlarında onların DNA’sı analiz edilebiliyor. Tabii bunun için çiftin tüp bebek uyguluyor olması gerekir. Herkese yapılmaz. Genetik tarama, özellikle anne tarafında ya da baba tarafında genetik bir bozukluk varsa ve tanı konmuşsa; daha önceden çiftin genetik bozukluğa bağlı gebelik kayıpları varsa; Akdeniz anemisi ve birtakım kas hastalıkları gibi genetik hastalıkları olan çocuğu varsa yapılır. Nadiren, daha önceki çocuklarında doku uyuşması için gerekli bir ilik nakli gündeme geldiyse; lösemi gibi ilk çocukta hastalık varsa ve kadının yaşı da genelde 40 ve üstündeyse embriyolara genetik tanı önerilir.

Tarama testinin amacı genetik olarak dizilimi sağlıklı embriyonun oluşmasını sağlamaktır. Her genetik tanı bebeğin yüzde 100 sağlıklı olduğunu göstermez. Çünkü yüzde 1 atlanma riski vardır. Dolayısıyla anne gebe kaldıktan sonra mutlaka çocuğun gerekli genetik testleri gebelik sırasında da onu takip eden uzman tarafından yapılmalıdır. Kesin tanı için, gebelik sırasında şüpheli birtakım parametreler görülürse bunların birtakım kan testleriyle doğrulanması gerekir. Yüzde 100 tanı veren iki yöntem vardır.

11-14. haftalar arasında yapılan CVS işleminde plesantadan ufak bir parça alınır. Ya da 15-18. haftalar arasında bebeğin yüzdüğü o sıvının içerisinden minik bir iğneyle annenin göbeğinden girilerek oradaki hücreler değerlendirilir. Ancak bu yöntemle bebekte gerçekten bir anormallik varsa devletin bize verdiği hakla 24. haftaya kadar gebelik sonlandırılabilir. Toplumda amniyo sentezin riskli bir girişim olduğuna dair inanış var. 300’de 1 gebelik kaybı olabiliyor. Ama sonuçta anormal bir çocukla karşı karşıya isek mutlaka yaptırmayı öneriyoruz.’’

TEKRARLAYAN GEBELİK KAYIPLARININ NEDENLERİ
. Tekrarlayan gebelik kayıpları nedir? Ardında ne gibi sorunlar olabilir?

‘‘Tekrarlayan gebelik kayıpları genellikle 5. aydan itibaren kadının ikiden fazla gebeliğinin
sonlanmasına denir. 5. aydan sonraki kayıplar erken doğum olarak nitelendirilir. Genellikle
gebeliklerin yüzde 10’u ilk gebelikte sonlanabilir. İkinci gebelik kaybı yaklaşık yüzde 4’lerde; üç
tane gebelik kaybı yüzde 1’in altındadır. Tekrarlayan gebelik kayıplarının ardında en sık
kromozomal bozukluklar görülür. Annede ya da babada birtakım sayısal ya da yapısal kromozomal kusurlar olabilir. Kadının rahmine ait birtakım doğuştan gelen kusurlar olabilir. Rahimde perde bozukluklar olabilir. Bazen de kanama pıhtılaşma bozukluklarıyla eşlik eden birtakım hastalıklar ve antifosfolipid antikor sendromu (APS) olabilir. Ama yüzde 40-50 gibi çok ciddi bir oranında da hiçbir sebep bilinemiyor. Sebebi olmayan tekrarlanan kayıplarda bazen tüp bebekçiler olarak eğer kadının yaşı ileriyse genetik tanı öneriyoruz. Ama yine de embriyoların çok sağlıklı olduğunu bilmemize rağmen yerleştirsek bile devam etmeyen gebelikler var.’’

AŞAM AŞAMA TÜP BEBEK TEDAVİSİ

. Tüp bebek tedavisi için gelen çiftlere aşama aşama hangi teknikler uygulanıyor?

‘‘Çiftimizle ilk görüşmede değerlendirip tüp bebek tedavisine neden ihtiyacı olduğunu
netleştirdikten sonra adetinin ikinci ya da en geç üçüncü günü gelmesini istiyoruz. Erkek infertilitesi bile olsa daima kadınla başlıyoruz. Çünkü öncelikle yumurtayı hazırlamamız gerekiyor.

Yumurta hazırlama sürecinde birtakım hormonlar kullanıyoruz. Hormonların çoğu da enjeksiyon şeklinde minik iğnelerle yapılıyor. Göbek bölgemiz daha yağlı olduğu için en çok göbek deliğinin üç parmak sağına ya da soluna uygulanıyor. Bunların tedavi dozlarını yaklaşık 3-4 günde bir çifti çağırarak gözlemliyoruz. Geldiklerinde ultrason yapılıyor. Gerekli görülürse birtakım kan değerleri isteniyor.

Bu süreç toplam 10-12 gün sürüyor. Yumurtalar hazır olduktan sonra çatlatma iğnesi veriliyor. Bu, genellikle 35-36 saat sonra yumurtalar tek tek toplamaya hazır hale gelecek demektir. Tam işlem günü de hasta hafif sedasyon anestezisiyle uyutuluyor ve toplanan yumurtalar ultrason eşliğinde tek tek kadının vajinine yerleştiriliyor. Eşi de bu sırada laboratuvarda sperm örneği veriyor. Tek tek büyüttüğümüz yumurtaları laboratuvar ortamına veriyoruz. Bundan sonrası embriyologların gözleminde oluyor. Genellikle 3. ya da 5. güne gidecek şekilde tek tek o yumurta ve spermleri döllüyorlar.

Her gün bölünme aşamalarını bize rapor ediyorlar. Sonrasında da eğer yumurta sayısı kadının çok fazlaysa (genelde 15-20’nin üzerindeyse) rahmi dinlendirme yöntemine gidiliyor. Çünkü hormonun çok yüksek olduğu durumlarda embriyoların tutunma ihtimali azalıyor. Bunun en ideal şartlara getirilmesi için 1-2 ay embriyoları laboratuvarımızda donduruyoruz. Sonrasında birtakım hormonlarla (bu sefer hap şeklinde) rahmi hazır hale getirdikten sonra küçük embriyolar çözdürülüyor ve laboratuvarda tek tek yerine yerleştiriliyor.’’

DONDURUCUDA OLAN EMBRİYOLARA GENETİK İŞLEM

. Dondurucuda olan embriyolara herhangi bir genetik işlem uyguluyor musunuz?

‘‘Eğer anne veya babada genetik olarak bir bozukluk, ailede bir özellikli durum ya da annenin daha önce üçten fazla tüp bebek başarısızlığı ya da tekrarlayan gebelik kayıpları varsa 3. ya da 5. gün embriyolarına genetik analiz yapılabiliyor. Ancak genellikle embriyolar 3. günde 8 hücreli aşamada ve daha hassas oluyorlar. Tek bir biyopsi almak embriyoya zarar verebileceği için artık genel yaklaşımımız embriyoları 5. güne, Blastokist aşamasına götürmek. O sırada embriyoda çok fazla hücre olduğu için oradan bir hücre alıp ona göre embriyoları genetik tanıya yönlendiriyoruz.’’