Trans Yağların Etkileri

Sağlığa Evet Derneği ve Türk Kardiyoloji Derneği iş birliğiyle yürütülen “Trans Yağ Farkındalık Projesi” kapsamında sektörün önde gelen sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, trans yağlar hakkında verdikleri mesajlarla projeye destek oldular.

TRANS YAĞ KULLANIMI VE ETKİSİ

Endüstriyel olarak üretilen trans yağların dünyada her yıl 540 000 ölüme yol açtığı hesaplanmıştır. Trans yağların yüksek oranda tüketilmesi, kalp damar hastalığını yüzde 21 oranında kalp damar hastalığına bağlı ölümleri yüzde 28 artırmaktadır. Dünyada her üç ölümden biri kalp damar hastalıklarına bağlı olarak oluşmaktadır. Dünya nüfusunun en az üçte ikisi halen endüstriyel olarak üretilen trans yağlara maruz kalmaktadır. Trans yağlarla ilişkili ölümler en fazla düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana gelmektedir.

TRANS YAĞ NEDİR?

Daha az akışkan ve yüksek erime noktasında olması için endüstriyel kimyasal değişime uğratılmış yağlardır. Defalarca kullanılan yağlarda da benzer kimyasal değişim olmaktadır. Endüstriyel kimyasal işlem yağların raf ömrünü uzatmakta, sıvı yağları katı yapmakta, pişirme, kızartma sırasında yanmayı ve koyulaşmayı azaltmaktadır. Daha uzun raf ömrü, yarı-katı kıvam, erimeye dayanıklılık, ayrıca daha ucuz olduğu için ticari avantajı vardır.

TRANS YAĞIN SAĞLIĞA ZARARLARI

• Trans yağ kullanımı koroner kalp hastalığı, bazı kanserler, fetal ve bebek nörogelişimi, büyüme ve çocukluk çağı alerjileri dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunları ile ilişkilidir.
• Aynı miktarda doymuş yağ asitleri ile karşılaştırıldığında, trans yağ asitleri, 10 kat daha yüksek kalp hastalığı riskiyle ilişki gösterir.
• Kötü kolesterol (LDL kolesterol) arttırır, iyi kolesterolü (HDL kolesterol) düşürür.
• Trigliserit düzeylerini yükseltir. Diyabet ve obeziteyi arttırır.
• Trans yağ tüketimi diğer kaynaklarla kıyaslandığında daha fazla kilo alımına sebep olur ve karın yağ birikimini arttırır.
• Tip 2 Diyabet gelişim riskinin trans yağ asidi alımıyla ilişkili olduğu gösterilmiştir. Trans yağ asidi alımını yüzde 2 ile sınırlanmasının tip II diyabet sıklığını yüzde 40 oranında azaltabileceği gösterilmiştir.
• Meme kanseri ve meme kanserinde lenf nodu tutulumu; pankreas kanseri, prostat kanseri, kolon kanseri trans yağ alımı ile ilişkilidir.
• Kanlarında yüksek trans yağ asidinin yüksek olan kadınlarda meme kanseri gelişme riski iki kat artar.
• Gebelik zehirlenmesi olan hamile kadınların kanlarında yüzde 30 daha yüksek trans yağ asidi düzeyleri olduğu görülmüştür.
• Trans yağ kullanımı çocuklarda saman nezlesi, alerjik astım, egzama sıklığını arttırmaktadır.

TÜRKİYE’DE KALP – DAMAR HASTALIKLARI VE OBEZİTE

• Türkiye’de ölümlerin yüzde 40’ı dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle olmaktadır. (TÜİK 2014)
• Her 10 kişiden 3’ünde kolesterol yüksekliği, her 2 kişiden 1’inde iyi kolesterol düşüklüğü, her 3 kişiden 1’inde trigliserid yüksekliği bulunmaktadır.
• Koroner kalp hastalığı nüfus artışı ve nüfusun yaşlanmasından bağımsız, hayat tarzımıza bağlı değişiklikler sonucu yılda ortalama yüzde 3 artmaktadır. (TEKHARF. A.Onat,ed. 2017)
• Türkiye’de kadınların yüzde 34’ü, erkeklerin yüzde 22’si obezdir. (DSÖ 2018)
• Avrupa Kardiyoloji Derneğine üye olan 56 ülke arasında Türkiye kadınlarda obezite konusunda birinci sıradadır. Türk kadınında erkek tipi karın yağlanması sıktır.

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ 2019-2023 HEDEFLERİ

• 2023 yılına kadar trans yağ gıda tedarik zincirinden kaldırılmalıdır.
• Her 100 gr. yağ için 2 gr. endüstriyel olarak üretilmiş trans yağ şeklinde bir üst sınır getirilmelidir.

Mayıs 2018’de DSÖ, 2023 yılına dek trans yağların kaldırılması amacıyla YERİNE KOY isimli bir yol haritası önerdi.

1. Endüstriyel olarak üretilen trans yağ kaynaklarını ve uygulama değişikliği için gerekenleri gözden geçir.
2. Endüstriyel olarak üretilen trans yağların yerine sağlıklı yağların kullanımını destekle.
3. Endüstriyel olarak üretilen trans yağların kaldırılması için mevzuat oluştur.
4. Gıda sektöründe trans yağ içeriğini ve toplumdaki trans yağ tüketim alışkanlıklarını değerlendirip izle.
5. Trans yağların zararlarına yönelik olarak karar vericiler, üreticiler, tedarikçiler ve toplumda farkındalık oluştur.
6. Oluşturulan yasal düzenlemelerin uygulanmasını destekle.

Çoğu yüksek gelir grubuna ait 45 ülkede trans yağların kullanımının engellenmesine yönelik başarılı uygulama örnekleri mevcuttur.